Dr. Imlirenla Walling
Tanü alimaji reprangdangra tematiba menden nungi teküboktiba wadang ajak nung Administrator, Police Officer, Engineer, Doctor, Lawyer, Professor, Scientist, Pilot, Sailor, Teacher, Nurse, etc tetsürtem nokdaka lir. Tetsüri pei wadang nung meranga, nendaka aser ochishia inyaker. Anungji tetsürtemi lenla balala nung mapa inyakbaji junger ta agizüktettsüla aser tenungsang agüja ajungshia inyakdaktsütsüla.
Iba ya tetsür kati shinga daka memetaloki pei sasa nokdaktettsü, pei sasa temulung lemtettsü, pei jenjang meteta akümtsübutsü aser mapa meranga inyaktsü tangatetba nükjidong nung inyaker. Aji oda süaka tanü tebur lima ka nung tetsür mapai aoer ka asoshi timtem aser khuret aika dang lir.
Tanü Putu nung tetsür kati kibong aser mapa anaprongla kesa reprangtsüsa akümer idangji tetsür kaji anasü agi khuret talila ka akümer. Asen tsürabur mapang tetsürji tanur soa anepalua kidang alitsü ta par sobaliba tajung liasü, saka tanü Putu nung tetsüra tebur den kesa kaket shisatsü bushir pei sempet yari akokba tashi kibong den külemi mapa balala nung sodaka lir. Idangji tanü tetsür kaji kanga dang teyakyak aser teinyak tebur dang nungi talila ka inyaktsüsa akümer (superwomen). Kechiba süra tanü putu nung tetsür kaji kibongi rongsen bener arutsü nungbo tebur den kesa jenjang nung züngshir saka teburbo kidang kibong, mapa aser tanur anepalutsü yariteptsü nungbo tetsür den kesa jenjang nung mezüngshir. Idangji tanü tetsür mapai aoer kaji timtem aika dang ajurur aser khuret tali akümer.
Tanü tashitemetet aser tangatetba lima ka nung tetsür mapai aoer kati ajuruba timtem aser tebilemtsütem kar.
1. Kibong aser mapa anaprongla külemi reprangtsüsa akümer.
Eg: (Tebur ka aser tetsür ka külemi mapai aor tetsürla asoshi mapai maodang kidang mapa ajak inyaktsüsa akümer, Sorochioktsü, shidokshiratsü, tanur anepalutsü, ki tiptema ayutsü, süoshi shidoktsü, etc… kesaji ano mapa nungi meyipa arurer inyaker saka tebursangbo tetsüri renemer aliba ka ayonga ayonga chiajemer mapai aoer aser kesaji mapa nungi meyipa aoera chiyonger anisüngzüka mejanger.
2. Tetsür aika mapa inyakneseta, kibong reprangtsü mechi mapa toktsütsüsa akümer Eg: ( Kibong tasen akümer, tetsür tanur asoba mapang, tsürabur adianu reprangtsü mechi, etc)
3. Sempet tajung aika liaka tebur ama aiben lokti balala nung shilem agitsü mapang magütsüteter aser la tebilemba mesüra taginüba shidangtsü sapang mangur.
4. Kesa mapang agia kesa mapa inyakba nung tetsür taa ishiba agütsür.
Eg: Long, Süng, Ali, aser Alu mapa inyakdang.
5. Tetsür ka ta asüba ajanga aiben mapa angutsü lemang mesüa akümer mesüra sadema manguba.
Eg: Tebur ka , tetsür ka kesa zünger mapa bushi nung tebur shima agiba.
6. Mapai aoer tetsür taküm kümzüka mali.
Eg: Shift duty aser night duty alirtem atema.
Teshisadangtsü Kar
- Tanü putu den mapetba sobaliba kobasa lir iba ya kija kibong aser loktii angateta joko melenshitsüla.
Eg: (i) Kilong mapatem aser tanur anepaluba maparen ajak ya tetsür kisüng mapa ta bilemba indoktsüla.
(ii) Teburi kilong mapa aser tanur anepaluba nung yaritepa shilem agidang aiben , lokti, purmedemer aser külem alir kinungertemi tamajunglen angateta menutsüba yimya melenshitsüla. Iba jagi teburi aiben yariteptsü atsüayonger. Teburi sorochiok asü nung mesüra süoshi shidok nung labi ta ja menutsüba mesüra Baazari oa aonsotsü shishi nung kanga tekuru mesüra kechira ta menutsüba. Ano Tetsür kübok dang alir (hendpick) ta menütsüba yimya indoktsüla.
- Kibong nung külemi yaritepa alitsü ya tetsü aser tebu ka nungi tenzüka pei jala aser jabosotem dang sayutsüla aser tangatetba agütsütsüla. Teburi tetsür den kilong mapa aser tanur anitetba nung meyaritepa asoshi sasaa aser aria mebilemba ya parnok tai masü saka lokti aser sobaliba tentet aser inyakyim ajanga ya tetsür mapa ta dang angatetba ajanga lir.
- Teburi kidang ki mapa nung aser tanur anepalua anitetba nung tetsür den kesa shilem agitsü tangatetba agütsütsüla aser sayutsüla. Ibaji Awareness Campaign, Workshop aser seminar balala agüja angatetdaktsütsüla.
- Education ajanga lokti nung temelenshi bener arutettsü ta tangatetba nung School, College aser University Syllabus aser Curriculum nung (Gender Equality) indang Chapter kar inoktsüla aser sayutsüla.
- Pei taküm kümzüka alitsü asoshi tetsür ajak Self- Defence Training agitsü ajungshitsüla.
- Tetsür tebur mebendangi shiba temsüa ali item nemji mapa agütsütsüla.
- Kesa mapa asoshi kesa taa agütsütsüla.
- Lokti nung shilem agitsü asoshi kinunger aser loktii ajungshitsüla, kechiba süra tetsür kaji kodang lokti nung sadema shilem agidir idangji dang kibong aser alima kaji tejakleni renloka aotsü.
- Mapai aoer tetsür asoshi Sorkari Support Services yamala ya kanga junga agütsütsüla, Child Care Facility, Basic Health Facility, Transportation Services, Toilet Facility Adequate and Safe Housing and Accommodation kodang yamala service junga agütsüdir tetsüri la wadang tajungba inyaktettsü.
- Tetsür kati anepdang sakli nungi aonung memejang tashi kecha taa melii pei kipong asoshi inyakba mapatem ya kanga junga ratetshitsüla aser jenjang keta angatettsüla.
Tanü putu nung mapai aoer kati ajangshiba timtem aser tebilemtsütemji kodang shisadangdir timbaka tetsür aser tebur bendanga amshiba aser kesa jenjang nung mezüngshiba (Gender Discrimination) ajanga adokba ta angateter. Asen tetsü tebu tsürabur mapang tebur tongpangi aotsü aser tetsür kidang tanur aser kibong repranga alitsü ta par tendak tapet sobaliba tajung liasü. Tanü tetsür aser tebur ta tebendang makai ajak kibong aser tanur toktsür mapai aotsüsa akümer. Idangji teburia kilong mapa aser tanur anepalua anitetba nung kesa shilem lir ta angateta yariteptsüla.
The Nokinketer 