~ Wati Longchar, Serampore
Kija, kibong aser lokti tentet ajak asoshi sen nungdaker. Donation aser sarusaji maka, aser mulungsoa nübu metenlara, telok ka takok mangur aser teinyaktsü aika lemtetaka mapa küma meinyakteter. Arogo aser NGO-i dang masü, Government-ia PM Relief Fund, CM Relief Fund, Election Campaign atema donation meshir (Example US). Covid-19 wara den raratsü Nagaland Governmentia totsü – Petrol nung Rs. 5 aser Diesel nung Rs. 6 talila tur ayoker; iba dang ya compulsory donation ta ashitsü akok. Ano Government aser arogoi dangbo nüburtem nungdak balala abensa meinyakteter, anungji NGOs balala kümteta, mapa tasen apiteta, lokti ajangzüktsü, tejakleni odaktsütsü asoshi inyakbaji kanga tongtibang lir. Item ajakji donation ajanga dang inyaker. Temetettsü kaji ya: Iba lima nung sen peria dang lir, ano külenbo mali ta ashitsü akok. Nai/arogoi kechi nükla aser nükjidong nung tenzük aser inyaker, aser iba mapaji takok ngua inyaktsü kija taküm shia pei nübu mulungsoa tenlar asü masü, iba dakji sen lir-mali ta asübaji keta lir. Nükla/nükjidong tejangja mali, nendaka meinyaker ta asü nungbo nüngsen aika, mepelatep aser temulung melentep adoktsü aser tamakok alutsü. Lokti kati telemtetba agir, iba mapa atema, iba terenlok asoshi, aser yamai inyak nung tarutsü lanur tajangzük angutsü ta nükjidong tulu yur tenzükra, aser achaayangertemi nendak nendaka inyakra senji talubosa arutsü, aikati nübu aser rongsen agi tenlanütsü. Anungji lokti kaji takar aser ano lokti kaji sensaker. Nisung aika lokti tentet onsara, sarusaji onsara ta nemnemer. Nüburtemi menememtsüsa nükjidong tajung ayutsüla, aser ketdangsürtemia nendaka inyaktsüla.
Asen Tsüngrem ya temoatsür Tsüngrem ka lir. Tsüngremi alima aser yangji aliba ajak yanglu aser itemji Adam o Eva na nem timi ketdangsütsü moatsü. Tsüngremi alima aser yangji akaba dang masü, saka meimchir menen alangzüktsü aser tekümtet agütsütsü asoshi Pai pei ajaso chir Yisu Khrista alimai yok. Yisui asen menen alangzüktsü kangki nung pa zü tenla. Anungji Khristan tamang aser kulisüba ya tenla agütsüba dak tera yanga lir. Pei taküm tenla, pei rongsen mulungsoa tenlatsü Laishibai akhanger. Mulungsoa tenlaba ajanga Tsüngremer wadang uludaktsüba nung aseni shilem agir ta angatetdi.
Tenla/teyari agütsüba ajanga shinga sensaka akümba otsü mali; nungdakba pur ka yariba agi tagütsür taya agi asüba otsü mali. Tsüngremi taliang moatsüba otsü aika kuli lir. Laishiba nung Tsüngremi moatsüba nungi tershilem Tsüngrem meyong ta jangja jangja shia lir. Iba tershilem aser temulunger tenla tongtibang mapa pezü nung amshiba angur: (a) Putir taa agütsüba (b) Tekülem ki yanglushiba (c) Sensaker yariba, aser (d) Tenyaba mapa inyakba.
(a) Abram Tsüngremi jateta, Israel kin tebu kümdaktsü aser nüburtem züina Israel kin tuluba küma aodang, temeshi mapa inyaktsü putir telok balaka shimteta ayutsü tim ta Tsüngremi Mosa dang temelaba ozüng agütsü. Yamaji Levi chirtem nem alu ayimtsü ali melemzüktsüi putir mapa inyaktsü meshiteta ayu. Parnok Tsüngrem o nüburtem na tsüngda o tongdar aküm aser Yirusalem tenla ki nung putir mapa inyak. Tarongba tenla agütsütsü asoshi aser putir mapa taa atema tershilem agütsütsü Tsüngremi mela. “Kibubai ashi, “Ajiang, ni Levi chir nem oda sentep süki nung parnoki tenzükba mapa taa, Israel nunger tershilem ajak senmangtsü agütsüogo” (Züng. 18:21). Anungji putir shirnoki nüburtem melen Tsüngrem madang noktaker parnok atema aser tekülemki dak sentakba maparen balala achaayangtsü tershilem agütsütsü ozüngi mela. Yisui Arogo ya tasenba Israel, aser Tsüngrem yimli maneni alima ajunga nung kuli asütsü aser ulushia kümdaktsütsü arogo ya ajatet. Laishibai amangba pur shia putir kaka, saka temeshi mapa inyaktsü amangbapurtem nungi nisung kar meshiteta achaayangtsü khuret agütsür tenzükdaktsüba angur. Parnok toushi makai bendanga tenzükdaktsütsü tershilem mulungsoa agütsütsüla ta Lai tesayuba lir.
(b) Putu balala nung Israel nunger Persia aser Babylon lima alar süa aliba nungi nüji küma pei limai meyipa arur külen yimtitem yanglushitsü mapa tulu liasü; Yirusalem tenlaki tasen küma yanglushitsü khuret tulu liasü. Anungji Malaki, Nehemia, Ezra ainkartemi tershilem shitak agütsütsü ajungshi. Nüburtemi tershilem mulungsoa agütsü nung dang Yirusalem tenlaki nokdaktettsü, anungji Malaki ainkari tershilem magütsübaji Tsüngrem sen rakzükraktemba den saku ta ashiba angur. “Nisungi Tsüngrem rakzükraktemdi ma? Aji saka nenoki ni rakzükraktemdagi. Saka nenoki ashir, onoki koda na rakzükraktem? Ter shilem aser tenla saruba nung!” (Mal. 3:8-9). Yamaji tershilem mulungsoa agütsütsü ajungshi aser iba tenla jagi yimtitem aser Yirusalem tenlaki mera keta yanglutet. Ano sensaker aser meshimejunger tershilem agi yari aser lokti nung liromedema adokdaktsü. Lokti ka yanglushitsü atema tenla agütsütsü senso ajak teinyaktsü khuret ka aser tongtibang ta sayur.
(c) Yihuda lima Rom yimsüsüba kübok aliba mapang Yisu aso. Rom nunger den som sür inyakertem, alimelen sarur, yimsüsür aser Farisitem tenük masepshi nung ochimashi mapa ajanga takar aküm, saka sensaker sarusaji onsaraba, tax onsaraba agi taliba jenjang kanga mejungi aküm. Anogo nung ken dang karbo chiyung, aser taya agi aika asü. Ajita süaka, nüburtemi peii züsentetba aser Tsüngremi moatsüba rongsen balala nungi tershilem mulungsoa aser ochi shia agütsü, saka putirtemi ochimashi-i amshi; sensaker, meshimejonger meyari. Takartemi (putira den-a) ali ajak sentsü yong agiadok. Sensaker shirnoki pei akaba nungi temulungjang taroktiba agi Tsüngrem tenüng nung tenla itemji mezüngok, mezüngshi, aser makamaitertem, Tsüngremi atakatemba pur ta sensamasa reprang. Saka takar shirnoki ochimashi aser rakzükraktema bendenba rongsen nungi, pei tetoshi aser konang naroküm aginüa tenla, parnokji balaka ajongketa tetoshi asügtsü (Mk. 12:41-44). Anungji Yisui shibai temeim agi ochi shia tenlar ibajiang Tsüngrem tsüngdangbo senti aser shitak ta sayu. Tsüngremi pa mesükba nung yanglubatem taya agi südaktsütsübaji tai, anungji rongsen merumerua terizüng; na akaba ajak yokang aser itemji sensaker nem lema agütsür kü sülen anitakang ta Yisu-i takartem ajungmeso. Takar asoshi ibaji inyaktsü tako marok amai liasü. Yamaji sensaker asoshi temeim agi rongsen tenlatsü Osangtajung kakettem ajak nung jangja jangja dang shia angur.
(d) Tenyartem putu, Asia Minor ajunga Rom yimsüsüba kübok liasü. Yisu nütsüngtem aser tenyar Pauli anir arogo züina ao. Tanga yimsü manger telok jendi rongnung Khristan yimsü amanger telok ishika dang liasü aser parnok kanga rishikangshi aser tepset. Anungji arogo pei sasa nokdaktettsü, timtemer yaritsü aser Rom nunger ochimashi shishilemba talenba khangla nungi nüburtem kümzüka alitsü asoshi tershilem dang masü, saka temeim tenla agütsütsü ajungshi. Pauli ‘Tagizükba dang nungibo tagütsübaji tali temoatsüba lir’ (T. Mapa 20:35) “Shibai kurua prokdir pai kurua arutsü, aser shibai jenti prokdir pai jenti arutsü ta ni ashir. Nisung shia kechi koda pei temulung nung mulungtet aji oda agüjang; saka nungnanga masü, kangshia masü, kechiyong Tsüngremi pelashishia agütsüba meimer” (2 Kor. 9:7) ta sayua arogo yanger. Rishikangshi putu tamanger ishika dang süaka temeim tenla ajanga nokdaktet. Parnoki pei akaba rongsen ajak bener aru aser arok meyong akümba ajanga nüburtem Rom nunger rishikangshi mapang nokdaktet; nübur o nübur na teyaritep ajanga arogo tashi ita züina ao. Asen lima nunga missionarytem pei limai meyipa or külen, arogo pei sasa nokdakteta akümbaji amangbapuri tershilem aser temoatsü tenla mulungsoa agütsüba ajanga lir.
Rongsen ajak Tsüngrem nungi angur. Tsüngremi moatsüba rongsenji merumerua pei agitsü asoshi dang bilema rizünga ayubaji tai; rongsen moatsübaji lemsateptsü, lokti ajungtsü asoshi amshitsü asoshi moatsü ta angatettsüla. Laishiba nung nungnanga masü, aser pei konang naroküm bushia masü, mulungsoa temeim agi tenlatsü akhanger. Ochi shia meranga inyakertem aser mulungsoa temeim mapa asoshi tenlartem Tsüngremi tali moatsür.
The Nokinketer 