~ Wati Longchar (Serampore)
Aluyimertemi anüi pua, tzünglui ajaa mapa meranga inyakba ajanga meimchir ajak tepok sünga lidaktsür. Koba lima aluyimba nung tashi ita lidir, yangji yimchiyimjung aser tesünep alir. Mezüngbuba Chubatem kaket tapu 21 nung, Ahab chuba, Samaria lima BC 897 shi yimsüsüba mapang Nabot, tsükmenatzü atsüki mechi, chuba aser kinungtsü nati tiyazü asa-lendong yanglua tamangba yimsüi metendakja saka lokti nem atakatem bener arutsür, aser anema nokdaker ama kümdaktsür, Nabot lung agi onsetta südaktsüba otsü zülua lir. Iba putu nung lung agi onsetabaji yimkong dangi atakatem bener arutsür dak dang yamaji inyak. Tanü Delhi nung aluyimertem anogo 80 tema longkak aitdaki. Political party aitsütepa, ano tamangba yimsüi metendaktsütsȕ atema PM Modi Sikh tekülemki oa külema aser Republic Day nung India yimli mezüngmeshir ta tonglokja aluyimer karbo süogo, kar tepokdak lir aser kar kanga mejungi yirur lir. Shiba ajangzüktsü asoshi aluyimba temzüng tasenji yanglu? Kechiba aluyimertemi tim masü ta noktaker? Kechiba Government-i ozüngji agientsü memulunger?
India nung aluyimer
India nunger nütsȕng 1.3 billion lir, tetezü noklang nung 65% aluyimer aser alu dak metaloker alirtem. Parnok rongnung 80% (million 700 dak tema) hectare 2 den tajemba alu akartem. India nung küm shia aluyimer aika sentsüh magütsütetba aser alu junga maruba ajanga pei sasa tepsetta asür. The National Crime Records Bureau of India (NCRB) nung sangdongba agi 1995 küm nungi yaküm tashi nung aluyimer 2,96,438 pei sasa tepseta asü ta ashir. 2019 küm nung 10,281 pei sasa tepseta asü ta sangdongogo. Tetezü, anogo shia aluyimer 28 asüba sayur. Tasürtemji Maharashtra, Odisha, Telangana, Andhra Pradesh, Karnataka, Madhya Pradesh, Gujarat, Chhattisgarh nungi tiemba. Aluyimer shirnoki nüburtem ajunga tepok sünga yutsütsü mapa meranga inyaker parnok timtem-toushi nungi kümzüka yutsütsü ozüng takang akatsüla aser asa-lendong tajung akatsü nungdak ta sayur.
Aluyimer longkak aitba
Government-i aluyimba dak sentakba nung ozüng asem yanglu. Itemji (a) Farmers’ Produce Trade and Commerce (Promotion and Facilitation) Act 2020 (FPTC Act) (b) Farmers’ Empowerment and Protection Agreement on Price Assurance and Farm Services Act 2020 (APAFS), (c) Essential Commodities Amendment Act (modified the Essential Commodities Act of 1951 for agri-food stuffs). Governmenti ashir, item ozüng ajanga aluyimba maparen tajungba akümtsü. Alu nung züsentetba ayoktsü asoshi ka küma (centralized) asütsü aser ayoktsü; ibai ajanga aluyimtem rongsen ketzüng renloka akümtsü ta ashir. Saka aluyimtemi iba ozüng ajanga parnok sensak tiai yoktsü, cooperate tulu den Government nung inyaker shirnok som sür inyaker, aser tetsüngda nung shishilembar (middle men) dang ajangzüktsü, aluyimer sentsüh tiemba akümtsü aser küm ishika tsüngda nung alu agiadoktsü. Ibaji dang masü aluyimeri kechi metsüjang yokner aji meyoktettsü. Corperate kechi metsü yoktsü aji ashitsü aser jenjang kwi yong ayoktsü aji parnoki mulung asütsü. Par lu nung alar amai inyaktsü. Iba den super market nung itemji ayoktsü aser aluyimertem yimdong aser bazar nung süngolio ayoker dang nüburtemi malitsü ta sensena bilemer. Anungji aluyimertemi itemji magizüktet aser center government-ia magientet ta parnok tsüngda tatsütepba adoka lir.
Iba longkak aitba ya aluyimer ishikati Punjab aser Haryana nungi August ita tenzük. Saka September ita nungibo India ajunga nung aluyimertemi iba ozüng asem anema longkak aitter. Government-i police, tzü, rubber injang, ajok amshia nokdangtsü merang, saka aluyimertem aika November 23 Delhi aser temeket tonga aru. January 26, 2021, India Republic Day amungba anogo, yimjung nung Delhi tesem kar nung tractor parade asütsü temelaba angu. Aluyimer telok nung matenba nisung kar tebilemba tamajung nung aten ta aluyimertem lenir aija shiogo. Tia maka nisung kari tashiyim amshia Red Fort-i police-i atsü atsüa aliba nungpoka ia Nishan Sahib (Sikh religious flag) aser aluyimer telok sako, Red Fort nung onoki farm law magizüker ta sayuba temaitsü asong. India yimli anema inyakertem ta aija, aluyimer lenir aika tepokdaki anir ogo. Tractor parade mapang police 400 shi yiruogo, aser aluyimera aika yiru aser nisung ka asü ta sangdongogo. Delhi yimti nung dang masü, India tesem aika nung aluyimer longkak aitba osang angur. Osang kar ajanga ashiba iba longkak ait tenzüker aluyimer 214 shi September nungi 8 February tashi nung süogo ta ashi. Manenisa longkak aitba manenra aluyimer aika asütsü.
Tazüngba makara ashioktsütsü temela. Maparen balala ajak nung aluyimer dang ochi meshi-i benshia aruba kuli aika lir. Küm aika tejaklen nungi aluyimertem nem tim taah magütsür, parnoki züsentetba shishilembatsü ozüng takang ka maliba ajanga, tetsüngda nisungtemi (middle men) aiben ashioktsüba ajanga parnok kechi tim tangutsü lir aji mangur; kibong memesüteter; sentsüh khuret taliang kümdaktsür. Ozüng takang ka nungdaker, saka tanü koba ozüng asem yanglur, iba ya BigBoss, tetezü cooperate tulu, business tulu akar dang ajangzüktsȕ. Ochimashi mapa inyakra, Cooperate anema aluyimertemi kecha court nung temeten bushitsü memelatsü. Tat. agi., “No suit, prosecution or other legal proceedings shall lie against the Central Government or the State Government, or any officer of the Central Government or the State Government or any other person in respect of anything which is in good faith done or intended to be done under this Act or of any rules or orders made thereunder.” Iba ama ozüng yabo dictator lima nung dang amshir, democratic lima nung yamaji ozüng yanglubaji tim masü ta tejashi ola adokdaki. Government nung tekolak ishika aser Big Business Cooperate ishika som sür aluyimertem ayoktsü aser ashioktsütsü ozüng ta ajaki ola adoker. Iba ozüng kodang mapa kümdir Cooperate tului ali ajak agiadoktsü. Taoba mapang Cooperate-i ali kibur nem mapang shitak nung sen magütsüba, parnoki züsentetba majung anungji magitsü ta tiyazü shia ashioktsüba ama inyaktsü. Tat. agi., sugarcane industry aika nung kiburi sen magütsü aser tatem nungbo aluyimertem sentsüh yong ali agiadokba otsü lir. Ibala ochimashi temzüng, takar atsünga yangluba agi India nung nübur aika ali maka tanü tashi lir. Kasaji ataloktsü ta sensena bilemer. Alima ajak nung aluyimer ashioktsüba, parnoki züsentetba rakzükba, ali agiadokba aser parnok li nung alar amai kümdaktsüba otsü aika dang lir. Shilu aika, caste system aliba lima ka nung dalit, tribal aser ali tilala akar ajak pei lu nung alar kümdaktsütsü ozüng, anungji magizüktsüla ta lenir aikati ashir.
Aluyimer Nabot Lung agi onseta südaktsüba otsü
Tang Samaria chuba Ahab chuba ki anasa Yezreel nung Yezreel nunger Nabot ket nung tsükmenatzü lu ka liasü. Aser Ahabi Nabot dang asüngdang, “Atsüki ka yanglua tsünüsembongtsü adokdaktsütsü asoshi ne tsükmenatzü luji kü nem kua, kechiaser ibai kü ki anasa aser iba dangi tajungba tsükmenatzü lu ka mesüra ni ne nem sen agütsüdi.” Naboti Ahab dang ashi, “Kübu senmang ne nem agütsütsüji Kibubai nungtemer.”
Ahab pei kidangi temulung kanga mepelai meyipa aru, kechiaser Yezreel nunger Naboti kü lu senmangtem ni ne nem magütsütsü ta pa dang ashi; aser pai pei yipten nung metaloker pei tejak nembanger kecha machi. Saka pei kinungtsü Yezebel arua pa dang ashi, “Kechi agi ne tanela jashidaktsür, aser kechiba nai mechiyunger?” Pai la dang ashi, “Yezreel nunger Nabot dang ne tsükmenatzü lu sen agi alidi ta ni asüngdang, mesüra nai mulungra tanga tsükmenatzü lu ka agütsüdi ta ni ashi, saka pai ni ne nem kü tsükmenatzü lu magütsütsü” ta ashi. Pa kinungtsü Yezebeli pa dang ashi, “Nai Israel yimli madak tang yimsü masür ama? Aramesoang, arung, chia-jema aser na pela-a liang. Yezreel nunger tsükmenatzü luji ni ne nem agütsütsü.”
Anungji lai Ahab tenüng nung Nabot aliba yimti nung alir tamburtem aser tamarenertem dangi shiti zülur kanga junga pa nüng zülu aser kanga junga nembanger yok. Lai shiti nungji yamai zülu, “Nübur ajak telumiba anogo ka sangdongang aser Nabot tenem ka nung jokteta mendakjang. Pa anasaji samesa nisung ana mendakjang aser pai Tsüngrem aser chuba anema atakatemogo ta tena nem kuli südakjang. Iba sülenji pa lung agi onseta südakjang.” Yimti nung alir teloki, tamburtemi aser temerangertemi Yezebeli shiti nung zülua parnok dang ashiba ama parnoki inyak. Aser parnoki nübur ajak ayongten aser nisung ajak madang Nabot tenem nung mendaktsü. Aser samesa nisung ana pa anasa amen, aser Nabot anema nisungtemi angashia noktaka kuli ashi, “Naboti Tsüngrem aser chuba atakatemer.” Idangji parnoki pa yimti nungi atsür adoka pa dak lung agi ona pa onseta südaktsü. Idangji parnoki Yezebel dangi osang yoka ashi, “Nabot lung agi onseta südaktsüogo.” Kodang Yezebeli Nabot lung agi onseta südakogo ta angashia, Yezebeli Ahab dang ashi, “Aramesoang aser Yezreel nunger Nabot tsükmenatzü lu koba pai sen yong magütsüli ta ashi aji agiang; kechiaser Nabot taküm mali, pa süogo.” Kodang Ahabi Nabot süogo ta angashi, Yezreel nunger Nabot tsükmenatzü lui pai oa aser aji pai agi.
Nabot ya shiba?
Nabot ya Yerzeel nunger lisopur ka. Yerzeel lenden ali temo lima ka asü nung, nüburtemi Yerzeel dang “Ali temo keta Tsüngremi yanglujangma” (May God make fertile)” aser tsünüsempongtsü onsara junga züsentet nung “Tsüngremi metsü yoktsü” (God will sow) ta aja (Hos. 1:4;2:24 den medemdangang). Nisung shirnok iba Yerzeel lendenlen alu aka, parnokji temoatsü ta züngshi. Tetsü-tebou nungi senmang anguba tsükmenatzü lu ka Nabot-a Ahab-er ki anasa liasü. Temo aliba lu asü nungji tsükmenatzü jendi züsentet aser iba züsentetba nungjagi kibong mesüa liasü. Iba tzükmenatzü luji pa meyong dangbo masü, kidong ajak meyong. Tetsü-tebou nungi aruba senmang, par chir nem iba senmangji yutsütsüla. Tetsü-tebou senmang, talisa alu/ali tangar dang mayoker. Ali akaba ajanga kidong, kin ka ta aser yimden yimli ka yangerteter. Ali makara nisung kaji aener kümadoker and ayak samar. Yihuda nunger ozüng nung ali mayoktsüla ta züluba liasü. “Nenoki ali teti asoshi mayoktsüla, kechiaser aji nenok meyong masü, saka Tsüngrem meyong lir, nenok kü den aener aser semloka alirtem dang lir.” (Levi 25: 23) Yihuda nungeri teyanglur Tsüngrem dang atangji kibur, meimchir ya kibur masü, aener ka ama dang aser Tsüngrem meyong ali ayoktsü makok ta sayur; kiliri kibur li ayoktsü makok. Tetsü-tebou senmang ayoktsü memelar aser Kibuba meyong ayoktsü makok ta ochi o Naboti chuba dang tasü ita indang indanga dang Tsüngrem tenünga tetshia “Kübu senmang ne nem agütsütsüji Kibubai nungtemer” ta ashi anungji pa lung agi onseta südaktsü. Delhi nung aluyimertem takhangba kaji Corporate ajanga masü, agent balala ajanga masü, saka ali dak apet tsünüsempongtsü balala meyidaktsütsü aser iba süngjang kecha tenokdangba makai ayoktsü temeten tashiji bener modaktsüner ta noktaker. Ali mechi kiyonger den, adianu tsüngda, mangatetep aika lir. Nisung aika tepsetba otsü azünger. Tanüa ochi nung tekong meranga noktakra tepseta indoktsü. Ochishir tepseta indok nung dang rongsen rakzüka agiteter. Delhi aser India yimti balala nung aluyimer shirnoki pei lu kümzüka ayutsü longkak aiter, parnok 214 shi süogo. Ano Nabot ama südaktsütsü.
Ahab chuba ya shiba?
Nükmerem agi sünga aliba chuba ka. Pa merumeru aser kechaia tenük masüngba nisung ka. Naboter tsükmenatzü lua nükshi, kechiaser Yerzeel lenden nung aluji liasü. Chuba asü nungji “tsükmenatzü luji kü nem kua” ta ozüng dang agütsü, saka Nabot sensaker ka dang süaka magütsütsü ta ashi. Aji Chuba asoshi maksü tulu liasü. Ano yimsüsür aser obendang agütsür ka asü nungji, aser ozüng ajak metetba chuba ka asü nung tashiyim agi pai aliji merakzüktet kechiaser aji Yihuda nunger ozüng agi memela. Pai metet, tetsü-tebou senmang anguba ali mayoker; Tsüngrem dang ajak madak kibur anungji ali kodanga teti asoshi mayoker ta metet. Saka pa nükmerem, merumeru agi kokdakjadok nungji ozüng bülepsa inyakba nisung ka. Chuba tamajung ka. Pai Nabot dang ner Tsükmenatzü tsüki ozü ki anasa anungji ni atsüki yanglutsüba kü nem agüjang mesüra ni temelen ali tesem balaka nung agütsüdi, yamaji mesünera ni sen talang agi alidi ta ashi. Nabot-i Kibubai memelar ta langzü. Tanü company balalai aluyimtsü jaka tajung ayoktsü ajungshir, ali yokdaktsütsü Government ajuoktsür ozüng yanglur, sen talang agütsütsü, ner chir mapa nung anioktsü, ta nangzüker saka yamaji meinyaker. West Bengal nung TATA company-i Singur nung yamaji inyakba ajanga Didi Mamata-i anir longkak aita noktakba ajanga shibangtsüsa aküm. Delhi nung longkak aiter aluyimeri dang masü, nütsüng ajaki company balala mesüra Cooperate balalai parnok tajangzük asoshi dang inyaktsü aser nübur ashioktsütsü ta meteta lir. Cooperate balalai nübur ashioktsübaji alima ajak nung otsü tejangja kar kechiba süra parnok nükjidongji tajangzük lir.
Yezebel shiba?
Ahab chuba kinungtsü. Tebuba dang yamai merumeru tesü; ya tai, aluyimer, sensaker dang meima benshiang ta meshitetba kinungtsü ka. Meyiper na Israel yimli nung chuba masüa ama ta asüngdang? Tetezü, na chuba anungji nai kechi inyaker aji inyaktsü akok; nai kechi aginer agitsü tashi kar ta ajungshiba. Yimsüsür aser tuluri kechi inyaker inyaktsü akok ta angatetba tetsür ka. Anungji Naboter tsükmenatzü lu rakzüker tebuba meyong kümdaktsütsü asoshi chuba tenüng nung shiti zülu, seal ajenloker yok. Shitakba agibo tangar tenüng nung shiti züluba aser ozüng agütsütsübaji memelar; criminal mapa aser jail nung taküm piyong puoka ayutsüba nisung. Lumitsü anogo (tetezü tamang ajanga metendaktsütsü merangba) ka ayongtsü aser idangji Naboti Tsüngrem anema aser chuba anema jembiogo ta kuli agütsütsü nisung ana shimang ta tamburtem dang ashi. Kechiaser chubaji Tsȕngrem den tatong asȕnung shingaia pa anema mejembitsüla aser tashi angatsüla. Saka Nabothi chubai ashiba manga. Nisung ka lung agi onseta indoktsü asoshi nisung anati kuli agütsütsü nungdak. Lemjem nung nüburtem tsübudaktsütsü asoshi chuba aser Tsüngrem anema jembir onseta indok. Tamangbai metendaktsüra nüburtemi tejashi ola madoktsü aser shilem agitsü, anungji lumiba anogo nung Tsüngrem aser chuba anema jembi ta aitsü. Lokti ozüngi melaba ta mojing mapa tamangbai temeten ngudakja Nabot tepset aser aluji rakzük. Yezebeli ashiba ama na minister ato, na MLA ato, na officer ato kechi arendaker, süang, agiang, aouyang ta ajungshir onsara. Media balala ajak Cooperatei sen agi züp ta arakmoka yur, aluyimer anema jembir. Politicians, actors, lawyer, tulur aika Governmenti inyakba metenja jembiba nguogo. Aija jembirtembo jail nung lir. Tamangbai temeten bushia PM Modi-a Sikh nunger tenlakidang oa külema sayuba nguogo. Covid-19 wara mapa longkak aittsü memelatsü aser tasü maitsü ta bilema PM Modi aniba Govt. yaküm September nung iba temzüng yangluogo. Kechiba yamai ariteper ta temulung malem o aika shia osang zülur karibo züluogo.
Yimti nung alir tamburtemji shirnok?
Parnokji Naboter yimer, yimden yimsüsürtem, yim achaayangertem, kiyongertem, aser medemertem. Parnok ajaki iba tsükmenatzü luji tetsü-tebou nungi anguba senmang, Naboter atsüki aser aji mayoker ta metet. Saka Nabot sensaker, aluyimer ka dang asü nung pukümer mali asü; ochi o Nabot asoshi kuli asür mali asü. Yezebel-i tiyazü ashiba anga, kechiba süra la chuba kinungtsü liasü. Yimti nung tamburtemji tasü mait, ochi nung menokdaktetba lenirtem lir. Tiyazü o saka chubai ashibaji shitak amai amanger, aser ochi ola madoker. Tanüa sensaker aluyimer atema ochi kuli sütsür mali. Delhi nung Tractor longkak aitba mapang social media nung prokshiba aika fake photo ta jangjaogo. Aluyimer telok anabo matentsü ta atsüngina ogo. Yimti nung alirtemi Nabot atsür adoka lung agi onset. Ano 2 chubatem kaket 9:26 nungji Nabot dang masü, par jabasoa dena tepsetba shia lir. Senmanger mali meshi meshia samadaktsü nung dang aliji rakzüktet. Tanüa sen mechi pei nüburi pei nisung tepsetba otsü aika lir. Naga nunger rongnung, talisa Aor rongnung, ali mechi mangatetep aika adoka lir.
Samesa nisung anaji shirnok?
Tanü asüng professional killer aika lir. Sushan Singh Rajput-a tetongi professional killer hire sür tepset ta otsü züngogo, shitak asü masüar ano tatembang o bendang magütsü. Nabot-a samesa nisung ana (mafia, criminal) tangar ashiokja, tiyazü kuli agüja, rakzükraktema chia-jema aliba nisung anati kuli asüba agi tepseta indok. Sen dang ngurbo nisung taküm kecha hau ta apayua maliba nisung, Tsüngrem anemaa jembitsü marendakba nisung. Lumiba anogo nung Nabot-i kecha mashi, mejembi sür nung tenati noktaker Nabot-i Tsüngrem aser chuba anema jembiogo ta tiyazü kuli agütsü. Tsüngrem aser chuba anema jembir yimti tezülen atsür oa lung agi onseta indoker. Iba lima tiyazü kuli air jendi lir. Parnokji kiyonger asütsüa akok, medemer, police, lawyer, doctor, pastor, nüchiso bushir telok balala, a.a ashitsü akok. Item pur jagi tiyazü kuli agütsüba tatalokba otsü aika ajangshia arur. Delhi temeket nung aluyimer longkak media balalai tiyazü kuli agütsüba, internet shibangtsüba aser amokmerenba otsü aika azünger.
Tamarenertemji shirnok?
Chuba den yaritepa, pa nem shisatsü (advice) agütsür telok, ozüng yanglurtem, nüburtem timi azüoka ayutsü parnok dak tashi lir. Nübur ajaki parnok nem akhüm tsübu agütsü. Chubaia parnok dang masüngdangi telemtetba kecha magi. Saka parnoki tenarong tajak amai ochi o mangashi, nükpoker amai Nabot mangu; sensaker tenük agi manguba tamarentem. Tiyazü kuli dak ajemdaker Nabot lung agi onseta indoktsü temelaba agütsürtem. Ochi nung noktakba masü, pei menden kümzüka yunüba tamarenertem. Tanüa politic nungbo permanent friend mali ta kati ka pei menden dang kümzüklibo ta sür medemer ashioktsür aser tepsetba otsü aika lir. Parliament aser State Assembly nung bangtak tata menden atema tiyazü jembiba den meyongnem sen agi aliba/ayokba den medemdangtsü akok. Ashiko, bangdak alir aika alu meyimdangi alitsü, aluyimer timtemji kechi, kobala nungdaker memetet alitsü akok, saka cooperate pur, takar den dang jembiteper yangluba temzüng ta aikati ola adoker. Naboter tamarenertem den saku alitsü shibai metet. Yongji September 2020 nung tamarenertemi aluyimer sensak tiai yoktsüba telemtetba agiogo ta ayimtener.
Yimti nung alir telokji shir?
Naboter yimertem. Tamburtem aser tamarener dak alaka, Yezebel-i Nabot lung agi onseta indoktsü sendong asabaji memetetba telok. Saka ya kechi asü, koda, shitak asü masü ta mebilemdangi tiyazü nung amanger Nabot dak lung agi aon. Political issue kümdaktsütsü atema aluyimer kari Republic Day benjung amongba anogo Mughul yimsüsüri anir yangluba Red fort nung Sikh nunger tamang yimsü wako aser aluyimer telongjem wako asongba agi India temzüng mezüngmeshiogo ta lenir apuba aser aluyimer longkak aitba tashi mait kümdaktsütsü sendong ka asü ta jembir. Tongmelang agi Nabot aser tanü aluyimer telok yamai medemdangtsü akok:
Nabot jenjang Tanü aluyimer jenjang
| Nabot – aluyimer, alu nungi züsentetba dak dang taküm metaloker alir, sensaker, teyariner mali, telok balalai, yimeria sünga, pa asoshi ochi kuli magütsütet | Aluyimer shirnok ali maka, tangar lu yima senzür, mesüra hectare ana tekübok aliba aluyimer. Hachira oa chiyunga aliba pur, shingaia mezüngokba telok den medemdangtsü akok |
| Ahab – Merumeru yimsüsür, Tsüngrem ama nüburtem nem külemdaktsünüba nisung. Pai kechi inyakner yamaji nübur madak tashi amshir. Nübur hau ta züngoka mali. | Cooperate – Company tulu, rongsen ajak parnok ket nung azüoka ayutsü tashi lir. Tajangzük tajangzük dang bushiba telok den medemdangtsü akok. |
| Yazebel – Aouyatsü, tashiyim inyaktsü ajungshir. Rongsen asoshi tiyazü mapa inyaktsü metsübur, sensaker tepsettsü metsübur. | Corrupt officials – Kolem kiraka amtsü ajungshibatem. Lokti atema masü, pei asoshi bilemba tulurtem. Nübur tepsettsü metsübuba tulur den medemdangtsü akok |
| Yimti tamburtem – yimtsüng nung lenirtem shirnoki ochi kuli mesütet. Tulur tsübua bilemertem. | Arogo, yimtsüng lenirtem – Ochi nung tasü maiter. Sensaker aser aluyimer asoshi ochi ola madokba den medemdangtsü akok |
| Samesa nisung ana – tashiyim inyaka aliba nisung. Makamaiter meimer. Tsüngem metsübur. Sen yong nisung tepseter. | Ochimashiba police, doctor, NGO lenir, lawyer, pastor/toklang tenzüker, nüchiso bushir shirnoki pei tajangzȕk asaa nübur ashiokja yutsüba den medemdangtsü akok |
| Tamarenertem – chuba langbang meketa amener chuba yarirtem, ozüng yanglurtem. Nübur nungdak masü, takar atsünga obendang agütsüba. | Ochimashi bangdak yimsüsür – Tashi azüoka ayutsü atema nüburtem rongnung telemsa adokdaktsüba. Aluyimer nüngdak masü, saka Cooperate nungdak atema nokdakba den medemdaktsü akok. |
| Yimti nung alirtem – tiyazü asü ochi kecha masadangi tulur/yimsüsür o angaba. | Public – Fake news nung amangba aser election nung meyongnem yoka achir yimsüsür anema ola madokteti aliba pur den medemdangtsü akok. |
Shiba asoshi arogo nokdaktsü?
Nabot kümzüktsü asoshi ochi ola adoktsü asü masü? Ochimashi yimsüsür anema nokdaktsü asü, ola madoki alitsü? Aluyimer pu akümtsü asü, Cooperate pu akümtsü? Parliament nung ozüng asem yangluba jagi aluyimer ajungkettsü asü, tali sensakba tiai yoktsü? Nabot otsü ajanga arogo dang shiba atema nokdaktsü, ola adoktsü, lungjemtsü aji tejangja sayur. Ozüng aser inyakyim kobala ajanga nüburtem tashiyim agi arakmoka ayur, tiyazü küli nung tepseter, nüchiba munguteti alar tiai yoker iba anemaji nokdaktsüla. Ainkar Elija Ahab dangi oa, Hoi, tepseter! nai tangar meyong agi nungji Nabot zü koba azüi menak iba azü jagi ne züa menaktsü ta Kibubai ashir (1 Chuba 21:20). Hoi, na nungi jakzükba tebur chanu ajak leptokadoktsütsü. Yimti nung alirtem, tamburtem, tamarener, samesa nisung, shirnoki ochi kuli mesütet, parnok alar süaka, nüchi süaka ajak samatsütsü. Aser Yezebeli Kibuba tsüngdang kechi tamajung lir aji ajungmesoa inyak nung “Yezreel jara kübok azütemi Yezebel achitsü.” Aser nüburtem ‘shiba Ahab yimti nung südir azütemi achitsü aser shiba alu nung südir anüng ozütemi achitsü’ ta ashi aser yamaji atalok.
Nabot atema asü BigBoss atema terenlok
Hau, terenlok nungdak, nüburtem tejakleni odaktsüba mapatem nungdaker. Ibala terenlok inyaktsü lungjemtsüla. Saka Ahab mesüra Yosep nungeri inyakba ama sensaker ashiokja industrialist kar noklang nung 90% akatsü, aser ali, mopung, tzü ajak menenja sen aser tajangzü dak rangdaker inyakba terenlok mapa nungdak mali. Alii meimchir peri madoktsütettsüsa, mopung tamajung achiba tashitak ajanga asütsüsa akümba, tzü alia ajemtsüsa akümba, shiruru melitettsüsa kümdaktsüba terenlok menungdaker. Iba lima ya tanü asen meyong lima dang masü, tarutsü lanur asoshi awzüka yutetba terenlok nungdak.
Terenlok asoshi noktaker yamai ashitsü:
- Nüburtem atema terenlok nungdak and ozü Governmenti terenlok asoshi inyaktsü ta ashitsü.
- Industry balala lapoka aoba ajanga nüburtem aser alima tejakleni odaktsütsü
- Tarutsü lanurtem atema Govermenti terenlok mapa inyaktsü
- Terenlok mapa balala aika bener aru nung lanurtem mapa ngutettsü
- Nüburtem taliba jenjang tajungba kümdaktsütsü asoshi industry nungdak
- Ali mapayui ayoktsüla, agütsütsüla. Governmenti sen talang agütsütsü
- Terenlok mapa ajanga dang makamait tia nungi anitettsü
- Terenlok mapa makara nüburtem sensak tia nung dang alitsü
- Nübur shirnoki industry amener parnokji tangar tangar dak metaloker alitsü
- Industry ajanga dang sen züina kümdaktsütsü aser nüburtem anisüngzüka alitsü
- Sen aka nung dang tanurtem school tajung nung züngdaktsütsü akoktsü
- Light, lenmang, internet, hospital a.a. tajungba akümtsü
- Nüburtem anüi pua, tzünglui aja mapa inyakba anentsü aser taküm taliba jenjang tajungba akümgtsü, arishia talangba akümtsü
- Terenlok asoshi nokdakang
- Europe, USA, China, a.a. terenlok mapa balala inyaka aoba ajanga alimai akhüm keta repranger.
Saka tanü Nabot ama aluyimertemi industrialist/cooperate anema aser Government dang ashiba ola mamatsüla:
- Ali kümzüka ayutsüla. Alii meimchir aser taküm ajak mesür.
- Nai ali yokra senji küm ishika nung agimadoktsü, saka ali kümzüka yura küm 5000 tema mesütsü.
- Tsüngküm balala nung alii chiyungtsü adoktsütsü. Sen den ali, tzü, ayong, arem medemdangtsü makok.
- Ali ayokba, samaba den kin ayak samar, alar akümer.
- Governmenti gari factor, five star hotels, golf club, shopping malls, ibala mesüka terenlok indang jembir. Item sensaker, aluyimer atema masü; takar asoshi dang. Sensaker ajangzüktsüsa terenlok mapa inyaktsüla.
- Govt. aser cooperate-temi industry lapokra, ner chir mapa angutsü. Kobala mapa? Mapa tila-teri aser lendong aketba mapa inyaktsü agütsütsü. Nisung ishika mapa tajung ngutettsü akok, saka yimtaklir ajak nembo magütsütettsü. Ali yokra, aluyimertem mapa maka akümtsü.
- Nüburtem shirnoki ali ayok parnok kong alitsü. Tanga lima nung refugee akümtsü.
- Yimtsüngtem nung light junga agütsü nung, aser lenmang junga yanglutsü nungbo cooperate nungdak mali, nüburtemi parnok saka industry lapoktettsü, tat. agi, ola-angla mapa balala. Lenmang junga ali nungbo chiyungtsü balala züsentetba yoktettsü aser iba jangi kibong mesütsü akok. Tangalen nungi bener aruba industry jagi aluyimertem tejakleni moudaktsütsü.
Süra terenlok mapatemji kechi? Item yaa terenlok mapa nung tongtibang ta metetdi:
- Nüburtem tangar shiang lar mükümi pei peri chiyungtsü ngutettsüsa maparen balala inyakteta aoba dang terenlok ta ajar.
- Shirangdang yimtitem (Guwahati, Kolkata, Delhi, a.a) bushia maotsüsa mozü ki pei lima yanglutetba dangji terenlok mapa ta ajar.
- Tzütai maotsüsa, aser tzüngküm mapang tzü-i merakteptsüsa, aser tzü alia majemtsüsa, kibong shia nung tajem tzü anogo piyong agütsüba dang terenlok mapa ta ajar.
- Yimtsüng nung tanurtem shisalok riju junga ayuba dangji terenlok mapa ta ajar.
- Alu yimtsü asoshi tzü lenmang peria yanglutsüba (irrigation) dang terenlok maoa ta ajar.
- Yim o yim na tesendaktep lenmang, yimtsüng o jila tesendaktep lenmang tajung yanglutetba dang terenlok ta ajar.
Terenlok mapa tulu balala nungdaker, saka cooperate ajangzüktsü mapadong masü, nüburtem tiptema alitsü asoshi ozüng balala yanglua nübur azüoka ayutsü nungdaker, saka takar tsütsü atsünga yanglubaji tai. Yosef-i ayawara mapang nüburtem ket nungi sen, parnok ket nung aliba oset-tsüset, kiset shiruru aser ali ajak rakzüker Farao meyong kümdaktsüba aser nüburtem alar tiai yokba ama (Lip. 47 züngang), Covid-19 wara PM Modi anir aluyimertem anema inyakba angur. Noklang nung nisung ka-anati ali rongsen ajak bendenadoktsüsa rongsen ketsüng yayim ya ochimashi mapa ta metettsüla. Tanü alima meimchir rongnung maka mait, taya ajurudaktsüba ya takar ishikati dang rongsen ajak bendenadokba ajanga lir metettsüdi. Ochimashi anema Elija ama nokdaktsü metsübuli. Nabot asoshi lungjemdi aser ochi ola adokdi.
The Nokinketer 