Arogo aser Laishir-i yamai Clean Election nung shilem agidaktsünür

Representation of the People Act, 1951 section 123 nung Corrupt Practices indang shia lir. Iba section nung Bribery nungi tenzüker sempet agütsüba, vote mechi teyari agütsüba, yaritsü atema nangzüktepa ayuba, amokmerenba, pei kin aser yimtsüng nungi aridokba/jentokba, kin o kin na tsükchiteptsüsa jembishinüba aser inyaksangshiba ajak shia angutsü. Corrupt practices in election ya süngjang dang lir. Ali aser teraji rakpoka reprangdangtsüla aser mesen mesüra tashidak kechi agi süngjangji mejungdaktsür, aji tepseta endoktsüla. Anungji prescription agütsütsü asoshi tamasa Diagnosis jungjunga akitettsüla. Tanü Clean Election campaign aser tesayuba, inyakyimtemji reprangdangra prescriptive measures dang teimba ama ajiteter. Asenoki tashitakji jungjunga diagnose asütsüla.

Tanü asen tendak: Vote sen agi ayoker, mapa agütsütsü nangzükteper, temesepba yi jemteper, camp lapoker chiyungtepa kazüteper, senso candidate shimer, yimsüsür alizüker, senso candidate support masüba atema yimtsüngi maitdaktsür, yimtak nungi aridoker, senso nungi jentoker, vote magütsüdaktsür, voters slip malemer/rakzüka ayur, proxy vote agütsür, nisung teshimtet kari dang vote agütsür, booth capturing mapa inyaker, tashiyim mapa inyakteper, nisung tepseter. Tetemsü ochishir candidate doktsür candidate shibai sen teimba agütsür iba candidateji dang shimer. Ano ibala mesükba tamajung mapa jenti inyaker.

Clean Election dak sendakba nung NBCC level nung 1972 nungi tenzüker, ABAM aser yimtsüng arogotemi küm aika meranga inyaka arudaki. Ano talisa Langpangkong Kaketshir Telongjemi ayonger Clean Election Campaign kanga meranga nübur nem tangatetba agüja senzüogo. Oda Langpangkong nunger yimtsüng ajak atenshia Tenangzüktepba dena akiogo. ABAM tsütsü nungia Pledge Card arogopurtem sign sütepogo, wako-a songogo aser yamaji tangatetba balala agüja arur. Candidatetem Impuri jaoka aiben sarasademogo. Aor yimtsüng ajunga amai Tetsürtemi kanga meranga yi meitba/apuba mapa küm aika inyaka arudar. Ano kechi meinyak? memerangdang? Arogo aser responsible social organizationtemi khen dang masü saka aiben aser election shia sarasadema tajungba inyaktsü merangogo. Aji saka tamajungba-tamajungba dang akümer. Ya koda asü? Kechi tai? Shiba tamakok? Shiba dak atongtsü? Asenok ajaki shisadangtsü asoshi Yanglushidi Sensaksem Sabang tenzükba asoshi pelaa bilemer.

Item memerükba, tamanger memesüki benshiba mapa tamajung anema Arogoi aser talisa Laishiri shilem magii odang ajia toktsütsü masü saka Tsüngrem tsüngdang temenen tongpang nung noktaker ama shilem agitsüji kanga tim. Shitakba jembidi süra, item Election dak sendakba mapa tamajung tamangertemi maneni inyakba jagi Arogo tamakok sayur. Asen lokti nung temenen tongpang tulutibaji iba ya masü na?  Kodang tamanger ka ama asenoki Ochi jembitsü? Arogo aser Laishiri anir mapusora ano shiba dak yimlatsü? South African political liberation mapang nung Theologian Bishop Desmond Tutu ama, shibai Nobel Peace Prize angu, ano American theologian aser Baptist Pastor Martin Luther King Jr. ama alima aser nübur temeden asoshi noktakba (Civil Rights Movement), teyanglushir ka ama asenok rongnung Arogo nung tenzükertem talisa toklang tenzüker aser Laishir kwikati shilem tajung agitettsü?

Otsüla-obula nunger par putu yimli yimsüsüba menden asoshi nübu shimtetba yimya nung kanga dang asüngteta inyaka aru. Rongsen agi yimsüsüba menden alizükba sobaliba khenyongi mali asü. Naga nunger ochishir aser mapa meranga inyakba kin ta bendang semer-i jembia aru. Sen yong parnoki par principle yoka achiba mangashi. Sen otsü parnoki mejembi. Asenoki tsürabur senmang tajung junga mamangtet südi. Anungji asen tsüraburtem ochishiba tanela senmang mamangtettsüsa kechi agi asenok menentsü? Asen Naga nunger traditional ethos (moral beliefs and practices) nungji tajung kechisa lir itemji reclaim asü nung jungdisü? Honesty, contentment, dignity of labour etc. Is there any way that they can act as ante-dote for today’s materialistic and accumulative ideology? Theologizing process, talisa tribal/indigenous theology nung iba ya tongtipang masü na? Saka anogoshia nenok Tsüngrem tenzükertemi sayuba aser jembiba nung iba ya tongtipang shilem ka kümdaktsütsüla. Naga Khristanji “Naga” nungji tera junga yanga melira foreign/worldview jagi dangbo chichiba tamanger taküm ka melitettsü asü na ta tebilemdangtsü onük ka lemsateper.

Akhi Arogo sentsüwangshia meren-merena nübur ajaki akhümtsübua, asüngteta, tashi angaa alibato samaogo, nüburtem arogoi soita aliba (arogo grip) to mali kümogo. Tsüngrem tenzükeri anir Arogo menden nung alirtemi alima yimsüsür (politician) yim asüba agi asü?, tenlatenji aginüdang par küboki yiadok asü? Nisung shia pei nungdak ataloknüdang arogo dang nungi yimsüsürji tuluba kümdaktsü asü? Arogoji Ochi represent asüba telok lir. Asenok lokti nung teyimlatsü ajak agi Arogoji süra, Arogo nungi tenzüka nüburi aser talisa tamangertemi tamang katettsüsa Ochiba dangi khen memeyiptsü na? Nüburtemi joko arogo dak temulung melemi bilemtsüsa akümba timtemji khen asadangti. Church as conscience keeper. Iba ya Arogo aser Laishirtemi ret-reta agitsüla. Naga nunger tamanger jenjang jagi Arogo aser Laishirtem noksa sayur ta angatettsüla. Set the benchmark of integrity, uprightness and holiness by your own words and actions and lead by example.

Tanü asen Aor yimtsüngtem nung census figureji yimtak malir teimba lir, Electoral Rollji shitakba yimtaklir dang nungi teimba lir, RD household aser Administration nem House Tax agütsüba kilen balala, ano Electoral Roll nung aliba kilenji balaka. Shitakba kilenji Arogo ket nung alibaji lir. Job Card holdersji shitakba yimtak telidak pur dang nungi kanga agi teimba lir. Yimtak inflated figure paikaji koba akitsü? Item inyakyim ajak election dak sendaka lir. Alima temoatsü aginüdang koda Tsüngrem tsüngdang aibelener? Alima temoatsu dang nungi Tsüngrem temoatsüji tuluba ta tamanger shia nem angatetdaktsütsüji Arogo aser Laishir teinyaktsütem lir.

Asen lokti joko sen dak dang ranglokba lokti aser senji dang ajak aser tsüngrem kümdaktsüogo. Kanga dang materialistic society kümogo. Ochishir, tangateter, shia meteter, nübur meimba nübu talang aser tetemsü süaka pa sen maliji matoktsü ta asenoki jembi tashi nung kodanga nisung tetemsü shingaia temulung ulua electioni maitsü. ‘Everything is politics but politics is not everything’ ta teti jembir. Anungji iba principle nung ajemdaker shinga anema masü, shinga tsütsü masü saka nübur ajungtsü asoshi Arogoi anir Election merüka agiba nung tongti shilem agitsü tangatetba lidaktsüner (this principle can shape the non-partisan participation of the church and church led movement in politics to bring about a clean election system). Laishiba nung theological perspectives on economics-ji angutsü. For example: Manna economy (Mat.6:25-34), theology of contentment (Phil.4:11; Heb.13:5); Love of money as the root of all evil (I Tim.6:10). Ibala mesükba nungi Laishirtemi tamangertem nem tangatetba agütsüdaktsüner.

Arogo tenzükertem, Laishirtem ano temulunger kija shiai item ya nangzüktet nungbo kanga ajungtsü:

1). Tenangzüktepba

1. Party aser candidate ajak matsüngdang absolute neutrality maintain asütsü,
2. Election dak sentakba nung shinga nungia teyari kecha magizüktsü,
3. Tenoktangba liaka-meliaka kü meyong vote-bo nisa agütsütsü,
4. Ochi aser tesünep nung election agitsü atema nüngdakba nübu tenlatsü,
5. Ochi aser tesünep nung election agitsü atema teti sarasademtsü,
6. Item teinyaktsü temulungtetba sayua küm ka jilia par kima sako temesüng songa ayutsü.

2). Polling day-nü mesüra matongdang kongsa tashiyim mapatem adokdir Arogo nung lenirtemi aser Laishirtemi par kima songa aliba nisan temesüngji atsüteta bener timtem adokdak tesem jagi oa, Lai zünga, ken tena sarasadema aser sayutsüngia jajadaktsüner.

3). Party worker-tem mesüra supporter-tem matsüngdang parnok tim masüba mapatem anema Arogo aser Laishirtem lokti aser kijaia mapang nung pei tamang sayuteta Yisu Khrista tenüng nung tasü ita ola adokdaktsüner.

4). ABAM-i Aoer candidate ajak jar  mensem akadang candidate shia nem yamai nangzükdaktsütsüla: Ni election nung takok angutsü atema Tsüngremi mulungba dang inyaktsü, anungji ni-

a) kü opposition candidate(s) anema tim mesüi meinyaktsü,

b) yi mamshitsü

c) sen mamshitsü aser

d) injang, bomb mamshitsü.

Iba kübok candidate aser party tenüng zülur sign südaktsütsü. Idakji parnoki sign süaka mesüaka alima asoshibo tanela lesson tangazükba kabosa alitsü ta yimlar.

5). Kodang election campaign tatsükba tatsükba kümdir aser petsaprong tenzükdir, Arogo tenzükertem aser Laishirtemi yimdong süa procession aotsü. Iba mapang nung placard aser slogan item mesükba  “Yimden yimsüsürji Tsüngremi dang shimteter,” “Tsüngrem tsübuba lenir dang shimtsüla”, “Tsüngrem atakatem tsübudi” etc. amshitsü akok.

6). Election Commission anema, alima temzüng ozüngi melaba anema inyakbatemji tuteta sayutsüba Arogo aser Laishirtem mapaji asütsula. Kokra 2022 tetenzüklen Ao Arogotem nung ABAMi anir  Election dak sendakba sentep ka dang masü, saka Sermon Series asemben-pezüben sentep nung amangbapur nem tangatetba agütsütsü asoshi sendong atong  nunga koda?

Tanü Election koda junga, merüka agitettsü iba indang jembir. Aji saka Arogoi iba kija dak rangloker mapa inyakra ajibo kodanga tabensa masütsü. Anogo shia tamanger ka libaliruba nung ochi, temerük, jakla, yimya yimpong, asüngteta litetba, tatishitsü taküm khuli sayutetba tamanger ayaktem mali tashi tebilemtsü lir. Sannükertemi aser Tsüngrem tenzükertemi pei santem mesütsü nungloktsüba mamatsüla, santem tenüng teta metettsüla, santem kong samadar metettsüla. Onok nütsüng nübur dang Tsüngrem O teratet sayuang. Pulpit nung noktaker tamangertem impress asütsü, entertain asütsü, mesüra Information aika bendena, illustration aika shia lokti peladaktsütsü merangba nung mapang meindoktsüla. Saka tanela nung nüktsü yima prokang. Nenok sayutsüngi agi aiben tekulemi arurtem maleter, tzüra matemer, onok taginüba aser tanela chiyongtsü peria mangur. Nenoki sarasadem mesüi khuli asüba onoki meteter. Chisüng-onsüng tonglemshir agütsüba onoki meteter. Aji süaka nenok tia maka, nenok dang tasü ita ashir maliati. Tai tongloktsüteper masü saka arok külemi shisadangtsü aser inyakdaktsünüba iba sabang ajanga lemsateper. Arogo ta asüba nung kecha tebendang mali asenok ajak tena lir. Tamangertem tamakok asoshi asenok ajaki sarasadema bilemdanger tajungtiba inyaktsü Tsüngrem nungi tangatetba shisatsü meshidi.

Kechisarena tapu-meyina ajak asenoki inyakdangtsü akok, saka asenok tamanger shiai Tsüngremji, asen temulung ajak agi, aser tanela ajak agi, aser asen mulungsentsü ajak agi, aser tashi ajak agi Kibuba Tsüngrem memeim tashi asenok tiyazü tamanger aser aseni merangba aser sangrasangjiba nung takok mangutsü.

*****