~Rev. Mapula Lemtur

Yanglushida Sensaksem Sapang (YSS) nung jembiba onük aika rongnung kilir (Teyariteper) ayuba ya kanga retreta jembitepogo. Yangi kodang “kilir” ta asenoki alar ama, aseni alizüka ayuba ama mesüra aseni meinyaknüba inyakdaktsütsü ayuba amai bilemer asü nung, iba ocet nung “Teyariteper” mesüra “Teyarir” ta amshiner. Kibur tajung ajanga aika ajangzükdakja, mulungdangtsü otsü jenti lemsatepogo. Kar otsü ashidangbo meimchir asüktemtsüsa tansütsü tatalokba lemsatepogo. Iba dak sentakba nung tenur Sashikümla-i, melepmezünga teyariteper koda ayutsü aser anepalutsü indang ocet tajung ka züluogo. Ni iba nungji dang metenloka teyariteper ayuba tsütsü kibong aser arogo teinyaktsü indang tatsüka lemsateper.

Kibur aser Teyariteper tesentaktep

Asen Aortemisa teyariteper teimba ayur aser jilu ajitepba ka mesüka yuteper. Kodang teyariteper ka asen dangi arur, sensaker kibong nungi school züngner saka teyari makokba agi arur. Karbo machi-majemer, tuokrong maremer teyari terara dang süaka taah atema yoker. Kari yamai ashi (Kü dang ashiba), Aorji advanced kin asünung parnok kidang alibaji Aor mesüka intettsü ta sür yoker. Yamaji nükjidong balala yur asen den arua teyariteper alir.

Tsüngrem meimba kiburi pari imlaba dang nungi kanga agi tajungba amshir. Pei chir den kasa amshir. “Kilir” ta asüba ojangji kidang mejembidaktsür. Oja, oba nungi shir oti, oya, tebu, tenü ta jadaktsür. Pei chir ayipba taktang nung mejangdaktsür. Külemi kasa langbang nung mener chiyunger, külemi school-i yoker aser tependang mali mapa lema inyakdaktsür. Bible school, Theological college nung züngdaktsür par lima nung takok ngua Tsüngrem wadang inyaker. Karbo pei yari mapa bushitsür, secular field nung mapa tajung ngua, mapang shia kibur semdangi rongsen tulu bener arubatem lir (nai kechi peroker aji dang nai arutsü).

Aor yimya ajizükdaktsütsü yok ta asürji tajungtiba agi asüngteta lidaktsür, kechiyong tanü nai kechi sayur itemji Aor ajak tenüng nung ta meteta asen tebor tajung kin ya tenüng memenükdaktsüsa inyaktsüla. Iba tangatetba nung anitetba jala karbo asen nisung tajungi agir azükarua lidar.

Taah atema yokba teyariteperji temeim akaba kibur pa/la kisüng masü, saka kibong ajunga anir arua (lenden lima nungi) pei tzülu farm inyakdakja ki sütsür nungdak ajak perija item kibong nungjagi school-i yoka tajung kümdaktsüba lir. Item mesükba mapa tajung inyaker kibur nisung tajung aika ni alidak arogopur angudang Tsüngrem tenüng asanger.

Pei taküm mazüoktetba kiburtemi tangar dang masü, pei chinur taküm-a raksatsür. Item kibong nung teyariteper ka takümji aiatai. Tila tanur asüdang nungi yi, drug, pan alilen senzüdaktsür. Sentep aser school nung temesepba chiyungtsü machitsü angazüker arur, saka kiburi yi, moko, sali alie yoker, mooli asünung tamen küma teper mechiyungdaktsüi mejangdaktsüba ajurua aruogo. Mapa alidangbo schoolia meyoker, exam mapang lesson bushitsü mapang magütsür aser tatidang magütsüdaktsür. Teyariteper mejangtsü atema ak ki, an ki, süng ki anasa pei ki nungi pila-a taktang tilala yanglutsür. Aiben tajemzükba kibong nungi arur asü nung aseni dena merükmejutsütsü mapang, saka senzüka toktsüdang mezüng anir arutsüba dang tamajungba liteter yoker. Tanur karbo ak chi abeni arem talangi or adoka ano ibaji alangsaa ak ajebtsü anebaludang belemsüka lumiseter amozüka or aliba tia lir. Tila teri oset kar sama nung teka alena yur temulung shirangtsüka jeba züka merenshir. O tajung agi tera metongshitsü nunga ajungtsüba sür kiyong sangdoka merenshidang tanur taküm piyong atema zübu/tarak kettsür.

Hau, teyariteper ajakji tajungdangbo malir. Karbo azümesen, tekalen majung alir, saka itemjia sarasadema meima amshira lokti atema senso tajung akümer. Anungji kiburi pei teinyaktsü memetetra temoatsü melen atakatem-ang ajangzüktsü. Yamaji ataloka aruogo. Tanü aseni nisung ka junga anitetba jagi asüng kin ka atema takok bena arutsür asütsü. Parnok kechi nükjidong nung aru ibaji atalokdaktsütsüla aji mesüra tesülen süngjang tamajung atangtsü aser iba ta-aji kanga taku asütsü.

Teyariteper ayuba lendong

Tsüngrem aküm metsübuba kibong nung teyariteper ayuba lendong aiben bener arur, yi jemer kiburi yariteper anir aruba tetsür den tashiyim agi raksatsüba (rape case). Kinungtsüria teyariteper den kazüba, joko teyariteperi meyiper kiburla mezüngmeshi tenzükba (husband’s mistress) ataloka arudar. Teyariteper nem tanur reprangdaktsüba, tetsü, tebu na dang jashiba mang yanga tanur kechi nük agi mereprangtsüka rishikangshiba; teni tepang nungi azü alua maokja metsüshia amshiba angashiogo. Küm ishika tejaklen teyariteperi tanur tepseta toktsür ajenba atalokba ajaki meteta lir. Teyariteperi hon, taribi, oda tetsü-tebou nungo oset ajak auyar ajenba metetogo. Anungji kanga shisadanger külen aseni kibur ka teinyaktsu metet nung dang teyariteper ayutsü merangtsüla. 

Kibur kati meteta alitsü mapa kar

1. Teyariteper nem ki tila mesüra room tila, ki nungi pilaa mesüzüktsütsüla (ner kiji kanga temesü  mesüra)
2. Oja, oba, odi, oya, tenu, tebu jadakja züngoka amshiba jagi asen dak temulung alemer.
3. Kibur aikati sentepi meyoker tasa ashir. Akok tashi sentep aser nungdak saisapong nung telemtet mapangjibo agütsütsüla aser tendaktsütsüla.
4. Chiyungdang kasa langbang nung mener chiyungtsüla.
5. Sentepsenchi, lokti nung kodang, kechi subotsü agitsü tim meteta subotsütsüla.
6. Kibong tekülem nung teti pai/lai akokba shilem agidaktsütsüla.
7. Jashiyunga o tamajung backward, uncivilized ta mashitsüla kechiyong memetetba agiang angazüki aru ta metetdi.
8. Asen chir kidang T.V, mobile phone amshia toktsür  teyariteper kisüng ak chi, nashi chi, süng, lung mapa inyakdaktsüba jagi parnok dak inferiority complex tenzüker ta metettsüla. Ajaki pei akok tashi inyaktsüla aser yariteptsüla.
9. Tajung kümdaktsütsü anir aru süra school tajungtiba nung züngdakjang. Iba dak sendakba nung teinyaktsü aika lir aser itemji abensatsütsüla.
10. Teyariteper lir ta sür mapa ajak nemdaka toktsūba jagi asen chir mapa inyakba meraket (dignity of labour) samadaktsūr.
11. Teyariteper yudi sūra atakatem masū temoatsū angutsūsa ayutsūla.

Teyariteper atema Tsüngremer mangdang

 

Mapang ka nung Burma boundary nungi aruba aier chanu ka ozū kidang liasü. Deobar shia lar medemertem sendena ozü kidang kechi aka ibaji chia-jemersa senshi. Ni parnok den otsü jembidang otsü kar jangratemtsüka, karbo temulung shirangtsüka liasü. Parnok den sensaksemdang kü mulung nung item atema ya khuret tulu ta ajiteta sarasadem sayubentsü agütsürsa yok. Iba sülen kiyong nung kilirtem anitena kibur den tangatettep nung libalirotsütem shia, Tsüngrem O den parnoki lemsatepba khuret bena sarasademersa senshi. Iba wadang ya kangasa nungdak ta ajiteta ozü arogo (Tuli Town) nung women ministry-i agizüka 2007 nungi inyakyonga arudar. Küm nung anaben, khen khenbo asemben tasa atenshia liasü. Yaküm 2020 wara ajanga küm tatem nung dang khen katet.

Inyakyim kar

1. Küm tetenzük nung küm piyung liyunga aotsü atema tesayuba agüja orientation ama agir.
   1. Summer sodi mesenshi tsüngda sendena sarasadem agütsür tesayuba o shir yoker.
   1. Küm tatem nung Christmas tenüng nung sentong yanglur sempet aser food package agüja pelatepbaji jangratemtsüka lir.

Iba sentep atema parnok azüngdak school authority den tongteprateper information agütsüdaktsür. Ki kibur nema information agütsür senteper. Sentep mapang parnok shia nem pei bilemba shidaktsür, tepela tejashi lemsateper. Parnok nem ken tendaktsür, Lai züngdaktsür, kechi shilem agitet itemji sadok sadoka agir. Tamasabo non-local evangelism ta sür tenzük, saka tangbo “asen den teyariteper” ta melener amshir. Ibala mesükba YSS nung MTBA-i kilirtem atema mapa tajung inyakba lemsatepogo aser takoker arogoi media ministry agütsübaji kanga tajangzük (effective) asütsü. Rev. Ponen Longchari yamai ashi, “Asenok ajaki oa missionary oa meinyaktet, saka asen kidangi teyariteper shirnok arua lidir, parnok taküm melenshir jenjang ka tongteter yokra ibaji missionary mapa tulutiba asütsü.” Teyariteper dang ajungbaji missionary mapa nung shilem agir amai angatettsüla. Dimapur temeket nung Ao arogotemi teyariteper asoshi mapa tajung inyakba angudang ajakji  pelar. Yamaji maneni teyariteper mesendoki Tsüngrem O agi yariteptsübaji arogoi khuret abentsüla. 

Arogoi bilemdangtsü kar

1. Jila arogotem nung mapang apir küm nung khen anabenbosa kokra talia teyariteper den telongjem akatsüla.
2. Libaliro, merükmeju, temang anema aliba, awashi sayutsü nungdaker.
3. Tsüngrem akümtsübuba jagi kibur dang meima akümtsübutsüsa Lai tesayuba agütsütsü nungdaker.
4. Koda nisung ka lokti yanglushiba nung shilem tajung agitsü ajungshitsüla.
5. Parnok sadoka tepilemba lemsatepa nisung shia den kokra lemsateptsūla.
6. Lokti nung shilem agitsü ajungshitsüla.
7. Parnoki lemsatepba dak peta tajungshi aser kar denbo personal counselling agitsüsa alir.

Kibur den teinyaktsü

Teyariteper kisüng den Tsüngrem O sayuba jagi teperi masü. Kibur memelenshira teyariteper kisüng melenshiba jagi mepirir. Kibur teinyaktsü aser temelenshitsü aika lir. Anungji  kibur temeja den sensaksem/seminar akatsütsüla. Koda teyariteper dang ajungtsü, meima amshitsü, alima ozüngi teyariteper koma ayutsü melar ibala temetettsü den Tsüngrem O tesayuba den tajungshiteptsü mapang agitsüla. Kokra teyariteper aser kibur ka temeyoktep telongjem sentong tajung akatsüla. 

Tatem nung ken-o aika jembiaka Tsüngrem temeim ne dak aser kü dak alinung dang takok angutsü. “Ni nisungtem aser kotak tenyartem oshi nung jembiaka, saka kü dak temeim melira ni takuba ola mesüra takushiba yin aküm” (I Korint 13:1). “Koba adianu pai angu pa dang pai memeimra ajiangla Tsüngrem shiba pai mangu Pa dang memeimtet. Shibai Tsüngrem meimer pai pei adianu meimtsüla” (I Yohan 4:20-21). Tamanger tajung Yisu meimer ka ama tenük agi anguba Tsüngrem noksa adianu meimba jagi asen tamang metendaktsüdi.

*****