Kilir Bushia Anir Arutsür, Kibur aser Ozüng

~ Maong Jamir

Merenba aser Toshila nati Ozüng memeteti inyakba

Merenba aser kinungtsü Toshilar kibongi Theology azünger asangur chanu ka yaria liasü. Iba asangur ya tanga lima makamaiter kibong ka nungi liasü. Merenba, Toshila aser jala jabasotem Tsüngrem temetet asünung, parnoki asangurba dang kanga meim aser pa nungdaktem ajak tarendak makai peritsü.

Asangurbai Merenba-er kibongi tenyaba aser ashiba kecha mepaitoktsütet. Anungji kenü anogo Toshilai la den yariteptsü asoshi tetsür ka anir arujang ta asangurba dang asüngdang. Mapang tetemsü nung asangurbai par kinunger tetsür chanu ka anir arutsü. Tanutsüla ya mapa kanga temerang aser Toshila, par kinungpu aser jala jabasotem ajak kanga tangatet asünung kilirlaji  jangratema dang ali.

Kilirla mapa tajung ngua kinonger, kiyunger aser yimer aikati la ama nübu parnok asoshia nungdaker tasa lemsatepba liasü. Kenü anogo iba Theology azüngsang pei limai sodi aodang, kilir aginür kinunger, kiyonger aser medemer dang osang agütsü aser Toshilar kidang sentepba, kilir aginür ajaki merijang asem sem asangurba nem bener yok. Theology azüngsangji temulungjang nung lung tulu ka alenlok ama khuret tulu bener pei limai shilang.

Tanurji mungutetra Merenba aser Toshila na tsüngdang taaktsü aser sentsü ka ama pai bilem. Anungji, pei lima tonger Theology azüngsangi makamaiter kibongtem sema, joko tiyazü tenangzükba aika agi Naga limai aotsü asoshi parnok mesüzük.

Kanga meranga bushir, kibong pezü nungi tetsür chanu pezü ngua asen Naga limai shilang. Sen 12,000 angubaji Theology azüngsang atema kanga tulu liasü. Saka, pa mulungjang nung kanga tipmatemi item tanurtemji anir arutsü. Theology azüngsang aruba anogo nungjisa benjong ka amunger ama Merenba aser Toshilar kidang sentepba tetsür pezüji oset ka ka ama pelatepba lemshi.

Ruthlai kibur azükba agi jena aoba

Theology azüngsangi tetsür chanu tsüraburtem dang tenangzükba ajak to tiyazü ta meilongi meteta aru. Parnok rongnung Ruth ta sür tetsür ka liasü. Ruthlar kiburji nisung kanga tamajung liasü. Talisa kiburtsürlai aiben la kanga rishikangshia amshi. Ibaji dang masü, la Schooli meyok, aben süoshi teperi magütsü aser lar kinunger den a mobile ajanga o mejembidaktsü. Iba ama terokong tia nung Ruthla kanga temulung raksaa aiben nüktzü yima jeba liasü.

Kenü anogo kiburtsürlai Ruthla dak kanga mejungi azük aser temang nung tarak aika atu. Iba aonung Ruthlai maremtet kidang nungi jena aotsü asoshi mulungtet. La koleni aotsü memeteti la apuso ao.

Police-i apuba

Ruthla yamaji nemzüa alidang tetsür Police-i la ngua teyari agütsü. Police-temi la otsüji jungjunga anga aser la ya nisung shishilembaba (Human Trafficking) lendong nungi tsükba (victim) ta angatet. Anungji Police-temi iba obendangtsü (case) asoshi tapet ozüng-obendangba nem agütsü.

Kodang iba tebilemtsüji bushitep; tamasa Ruthlar kibur Police-i apu, iba sülen Merenba aser Toshila na apu, Theology azüngsang aser tatem nung tangar kibong asem pronglaji apu.   Tangar o makokdang, Theology azüngsangji ozüng nung aliba ama nisung shishilembar ka ama merenshi aser pa taküm nung tarak atu. 

Nisüng shishilemba lendong

Tanü asen Ao lima/Naga lima kibong aika nung kilir yua lir. Ano anogo shia kibongtemi “Ozüa kilir ka nüngdaker/ teyariteper ka aginür” ta mesüra ”ozü nema ka anir arujang, sen kwi meshidir agütsütsü” ta jembir. Sen ya temenen anungji nisung aikati sen aginüyong, tiyazü jembia asen limai kilitsü asoshi tanur anir arutsür.

Tanü putu nung nisung shishilembaba ajanga sen jenti ajangzüker. Nisung shishilembaba (supply) tenzükbaji ‘taginür’ aser ‘temeshir’ (demand) aliba yong lir. Tanü asen Ao lima/Naga lima nunga kilir ‘aginür’ aser ‘temeshir’ jenti lir. Saka kodang taginür mesüra temeshir anendir, nisung shishilembaba anentsü. 

Lendongi maitsü asoshi, kidang kilir yua alirtemi, na iba kilirji koma angu ibaji ken meyiba reprangshitsü nungdaker. Ano kilir bushirtemia kanga kümdanga inyaktsüla. Nai kilir aginüba yong kar kanga ajungshira mesüra kar nem sen agütsüra, na ozüng anemer ta angatettsüla. Aser kenü anogo iba ozüng jagi na alentsü.  

Tangatettsü

1. Merenba aser Toshila Tsüngrem kanga junga metetba kibong ka liasü, saka tenati alima ozüng memeteti liasü.
2. Merenba aser Toshila nati teyari agütsüba den külemi tanga mapa nung Theology azüngsangji amshitsü tenzük.
3. Theology azüngsangji pei jangraba agi masü saka nüburtemi nisung  shishilembar ka kümdaktsü.

 Tsüngrem O-i yamai ashir, “Kibubai yamai ashir, “ochi aser temeshiba inyakang, aser shiba dak rakzükraktem pa tekangshir ket nungi kümzükang; aener, tebu malir, mesüra amitsür dang tim masüba teinyak, mesüra teka teyi, mesüra iba talidak tai makaba zü tetokshi.” (Yer.  22:3)

Naga nunger Reverend ka Lendong ajuruba

Naga nunger kanga dang temeim akaba, bendanga agütsüba, ajemalu Reverend ka liasü. Pai makamaiter dang kanga meim aser parnok asoshi Khrista tenüng nung mapa tajung jenti inyak.

Par medemer Southern India nunger ka par lima tsürabur malir Home (Orphanage Home) ka lapoka liasü. Par medemersang ya foreign lima nungi timtemertem yaritsüba tenüng nung rongsen jenti ngua liasü.

Kenü anogo Reverend-ba dang Naga nunger makamaiter kibong nungi tila tanur metsü-semer (20-30) shi anir arujang ta ashi. Ano iba nisungbai item tanurtem chiyungtsü, süoshi aser kaket shisatsü tajung agütsütsü ta nangzük. Reverend-ba ya iba osang angashia kanga pela aser par yimtsüngi iba osang tajung bener shilang. Yimtsüng tonger pai Arogo nung iba osang ashi aser makamaiter kibong nungi parnok tanur 25 tashi iba teyari agitsü lemtet. Tsüraburtemi pei jala, jabasotem yoktsü asoshi sen sarutep aser nüktzü yima kenü anogo parnok pilaa yok.

Naga nunger nisung kati tanur 25 train nung Southern India leni anir ludar ta kanga dang karaa ayimsünga osangji benshi. Iba osang yakta Dimapur nung aliba NGO-tem atong. Anungji Dimapur NGO-temi oa ajurutep, saka Tsüngrem tenzüker, ochishir asünung kecha masü ta bilemer yok. Ano parnok oa alidang Guwahati NGO-temi Train Station nung parnok ajurua asüngdangtep saka  kecha tai mali ama angu nung odang yok.

Parnok kodang Kolkata atong, NGO aser Polictemi parnok Train nungi anizük. Item NGO aser Police-temi inyakba ya tanur 25ji ajungtsü atema inyakba lir.

Police-i Reverend-ba Nisung Shishilemar amai apu

Tanü tila tanurtem kaketshisatsü tajung agütsütsü tenangzükba nung makamaitertem kibong nungi tila tanurtem aika tesem balalai anir aor. Kari shitakba teyari agütsür, saka karibo item tanurtem pei tajangzük asoshi amshiba osang aika lir. Anungji tanurtem iba ama lendong nungi kümzüka ayutsü asoshi Alima nung aser India nung temzüng aika lir.

Policei pa maputsü asoshi, Reverend-ba ket nung  item shititem alitsü nungdaker:

1. Southern India nungba nungi Address tejangja den tajaba shiti.
2. Tanur 25 tsüraburtem nungi par tanur yokba shiti.
3. Yimden nungi temelaba shiti.
4. District Administration nungi temelaba shiti.

Saka Reverend-ba ket nung item shitiji kata maliasü. Anungji pa ozüng raksaar ka ama Police-i apu. Asen lima nungbo ozüng liaka, Tsüngrem tenzüker asünung odang toktsütsüa akok, saka asen lima ajangerbo ozüngji tenük tapok.

Iba Reverend-ba ya nüburtem asoshi, tila tanurtem asoshi mapa tajung ka inyaker ta bilemer inyak, saka ozüng memetetba yong pa lendongi aitsüsa aküm. Iba sülen temeimtsüka pa aiben Kolkata courti case atemasa aja.

Tangatettsü

Alima nung ozüng ajak ya mimchirtem azüoktsü asoshi yanglu. Anungji Tsüngrem tenzükertemia alima ozüngtemji meteta alitsü tim lir. Asenoki ozüng memetetba ajanga tajung inyaker ta bilemer inyakdang alima ozüng anema inyaktsü ana nung lir.

Tsüngrem O-i yamai ashir, “Nisung shiai yimsüsürtem kübok liang, kechiyong tashi ajak Tsüngrem nungi aser yimsüsüba bangdakji Tsüngremi latettsüba lir. Anungji shibai yimsüsüba bangdak anema noktakdir, pai Tsüngremi shimtetba anema noktaker. Aser shiri yamaji inyaker parnoki pei sasa obendang angutsü. Kechiyong yimsüsürtemji mapa tajung inyakertem asoshi tetsübutsü mali. Saka majung inyakertem asoshibo tetsübutsü. Yimsüsürtem metsübui nai linür ama? Kechi tajung aji inyakang aser pai na asangtsü. Kechiyong na ajungtsü atema pai Tsüngrem tenzüker. Saka nai mejungi inyakra, na tetsübutsü.” (Rom 13:1-3).

*****