~ Rosline Mollier

Tanü alima tenük masepshi tsüngda nung terenlok mapa temelenshi jenti adoka ainba mapang ka nung Khristan lokti balala mapa nunga tayimjemba nung tensa dak peta ajaki shilem agitsü mapang tongja tongoko. Tsüngremi meimchir ajakji sempet balala (unique) tabensa keter yanglu aser item ajak jagi Pa sentsüwangshidakja tetsür/tebur/tanga tebendang meli-i liromedema tenzükteptsü Tsüngrem mesükba nung yanglu. Ajita süaka, meimchiri pei taginüba aser tangatetnüba nung rateta amshidang Tsüngrem nükjidong matalokdaktsür ta angatetter. Tangar asemjena aodang asen Aor lokti aser Arogoa tejakleni ilongtsü atema Yanglushidi Sensaksem Sabang (YSS) nung lenir tajungtemi anir joko lokti rajang kümdaktsüba tangatetba aser inyakyim ajak entoker Laishiba nung amendaker tangar menepa Aor lokti yanglushitsü nükla nung sensak asemba tongmelang agi lemsateper. Laishir ola kar:

Tekümtet koda tejak mereprangi temulung meyipa Yisu Khrista dak amangertem nem agütsü, yamaji tenzükba nunga tebur/tetsür melemdangi temsüa alirtem shima tenzüktsü Tsüngremi maongka agüja lir. Anungji Tsüngremi mulungba ama iba maongka tebur/tetsür melemdangi timi amshitsü nungdak ta tanü asen Aor tamangertemi angatettsüla. –  Ayutemjen

Khristar wadang renloka inyaka aotsü mechi, ajak nung tetsür/tebur ta tebendang mali ajaki arok shilem angateta amalitepa inyaktsü nükjidong asütsüla. – Zülu Jamir

Asen Ao/Naga arogo joko küm 149 tain akümdang, co-pastorji agizüka inyak nunga Tsüngrem tenzükba nung tetsür/tebür tebendang mali ta aser ochi mapa (justice) sayutetba ka asütsü. –  Temjen Imchen

Arogoji Khrista meyong anungji shiba dak Khrista ali aser shibai pa ozüng nung ochishia nokdaker, item nisung jagi dang arogo anitsü tim. Akhi inyakyim mulungsentsü melenshir tetsür dang yimli sayutetba jagi asen Aor maksü masü saka tenüng dang ulutsü aser aji tejakleni aoba jakla lir. –  Apok Jamir

Who on earth will say that man and woman are biologically same? Ao Laishir are sensible enough not to make such foolish statement. God created biological differences of male and female to fulfill God’s purpose of different functions. –  Imnabenla Jamir

Tsüngrem Mesükba (Image of God) Nung Yangluba Angatetren

Tetsür aser tebur balala Tsüngremi Pa sentsüwangshi aser nükjidong abensadaktsütsü yanglu. Balala ta asüba nungji ka jenjang tuluba, ka tilaba ta Laishibai mesayur. Balala anapronglaji  Tsüngrem mesükba nung yanglu. –  Wati Longchar

 “Image of God” tangatetba ya melenshia arur, Augustine, Pelagius, Calvin, Luther, Emil Bruner, Karl Barth ano aikati debate asüba otsütem nung angutsü. Image of God misinterpret asüba agi nisung kar otsü nungi züngdokba lir. Mezüngbo “Chuba” (king) dang Tsüngrem mesükba nung yanglu ta angatet, anungji chubaji Tsüngrem den kasa jenjang amai, aser chuba anema jembibaji Tsüngrem anema jembir ta aija lung agi onseta südaktsü. Mapang ka nung teburtemi tebur dang Tsüngrem mesükba nung yanglu saka tetsürbo Tsüngrem mesükba nung meyanglu ta jembi, aser iba tangatetba nung Augustine-ibo masturbation asüba ya murder den saku ta ashiba angutsü. John Calvin-ibo mokokminertem (disabled) Tsüngrem mesükba nung meyanglu ta ashi, tetezü image of Godji pai perfection and intellect, power to discern tsütsü dang angatet. Ibayongji disabled nisung tepseta endokyonga temenen memenar, kechiba süra, parnokji imperfect image of God ta ashiba angutsü. Theologian aikati “giftness” tetezü meimchir shia nem – tabensa, mekokminer, tetsür aser tebur –  sempet balala agüja lir aser iba dangji image of God ta sayu. Ano temesüng nungeri tanak nisung shiruru ama shishilembaba putu nung tanak nisung aser tetsür ya tekolok tilaba, anungji parnokji full image of God masü ta angatet. Ibayongji, school nung curriculum tajemba sayutsüla, kari Lord’s Supper agütsütsü nüngdak mali, kari half dang tetezü amtsük dang agütsütsüla ta, karibo temesüng nisung tebur tama chir külenang tanüng teri tanak nisung aser tetsür nem agütsütsüla ta angatet. Yimden tashi nung meyongnem magütsüdaktsüba otsü nung azünger. Tanübo item tesayubatemji heretic teaching ta declare sür, tetsür aser tanak nisunga ordain süa arogo maparen ajak nung külemi shilem agiba angur. Ano ecological issue aika adokba ajanga “the whole creation reflects the image of God” ta angatetta arur. Taküm ajak Tsüngremi yanglu aser taküm ajak metaloktepa lir. Tsüngrem mesükba nung ta asüba nungji rational tsütsü dang masü, the power of tears, feeling, giftedness, mutuality, respect, partnership, love, integrity ajak dena lir. Iba nungji tilaba/tuluba züngshitsü madoker aser aji Laishiba tesayuba masü. Anungji, Tsüngrem mesükba nung meimchir/takümtem nüchi aser tekümtet asoshi inyaktsüba arogo jatet.

Anungji, Tsüngremi nisung Pa mesükba nung tetsür aser tebur yanglu Lipok 1:27.  Tsüngremi tetsür aser tebur tenük-telen, sorupangru, shisatsü, ola-osü, etc. balala tener yanglu, item balala (unique) ajak jagi tongtipangba/tongtipang masüba/tuluba/tilaba kecha tebendang makai yimya balala nung Pa mesükba nung yanglu ta angatetter. Ayutemjeni terajemba nung angatettsü atema yamai ashir, “Teburji ajongli agi yanglu (Lipok 2:7), tetsürji teret agi yanglu (Lipok 2:22). Teburi tetsür dang kodanga lapia tatok magütsür saka aji amadoker. Tetsüri jet ta tatok agütsür saka kodanga mamar. Teburi komaka merangyonga tetsüri nüktzü-jang ka jenloktsü nung teburji yimsaa aor, kechiyong laji teret”.  

Kechiyong Khrista dak tamang akaba ajanga nenok ajak Tsüngrem chirtem lir. kechiyong nenok shirsa Khrista nung Baptiogo, nenok Khrista dak sübuogo. Yihuda nunger masü, Greek nunger masü, tetsüra masü, kechiyong nenok ajak Khrista Yisu nung ka dang lir.” Galatia 3:26-28. Asenok Khrista nung Ayakji (identity) tetsür/tebur/kin/kidong/yim mesüra tanga jenjang balala akaba tebendang agi masü saka Tsüngrem taochi agi kümzüka Khrista dak amangba/Tsüngrem chir ta asüba yagi metendaktsür. Tekümtet ngua Kotak-i aotsü atema tebur/tetsür/tanga kecha kümdanga mali. Tsüngrem yimli nung ajak kasa shilem lir aser tenzüktsüba nungjia Tsüngremi jatetba (calling) kuli tejangja akabajiang tongtipang lir. Yamaji süaka, Ao arogotem nung tetsür nem lenisüba khuret agütsütsüji kanga tsübuteper aser arendaker. Arogo nung sannüker shimtsü atema tetsür nübu tajung takotet lir sürnung teburang agitsü bushiteper.

Wadang Balala Nung Nagatsür Kar

  1. Tetsü-Tebu mapang otsüla Ongangla tetsür süaka la sempet tulu ajitetta parnok tendak tebur nokinketer aser yimsüsürtemia tongtipang maparen aika atema la dangi arua shisatsü agi aser sentongtsütong yangluba nung takok anguba otsü lir. India lima British yimsüsüba mapang Naga spiritual aser political leader Rani Gaidinliu-i British yimsüsüba anema tasü-ita nokdaktetba otsüsütsü ka liasü aser tanü tashi telok katibo la tsüngrem ama külemer, ano tanga aika lir.
  • Rev. Dr. E. W. Clark nunger mapang Yajang Arogo nung mezüng Pastorji (1888-1890) Mrs. Tongpangla liasü, kasa arogo nung Mrs. Sütsüngkala Pastor (1918-1919) inyak. Mrs. Talijungla, Pastor Jorhat Ao Baptist Arogo (2004-2014), Samanir Rev. Dr. Noksangla, etc. nungeri tebur den shilem kasa agitetba asenoki meteta lir.
  • Tangar kin teinyakdakpur Mrs. Juliet Achumi, Pastor Dimapur Sümi Baptist Church, Mrs. Nitoli Yeptho, Associate Pastor Diphupar Sümi Baptist Church, Mrs. Kanili Aye Associate Pastor Dimapur Sümi Baptist Church, Neitsukhaü Akami, Pastor Chizami Baptist Church, S. Anungla, Pastor Chang Baptist Church Kohima, WSBAK kübok tetsür 30 shi licensed minister lir, etc.
  • Mon district nung Miss Maani Konyak mezüng tetsür VDB Secretary shimba alima otsüi iego, Mrs. Hekali Zhimomi IAS, Union Joint Secretary (GOI), Dr. Abeny Khuvung, Vice President, Rising  People’s Party shima aliba angur, etc.

Mapa nungloktsürbo tetsürtemi koka inyakba angur. Tetsürtemi yamaji wadang balala nung takok ngua inyaktetaka kechiba tetsür temeten indang anosa maneni jembitsüsa akümer?

Kechi Melenshitetsü Nüngdaker?

Asenok Aorji sobaliba nem anidaktsüba lokti asünung asen sobalibaji teburi amokbangba (driven by male chauvinistic mindset). Yamaji Laishibajia teburi amokbangba lokti nung teburi züluba teimba. Anungji kodang Laiji item mindset nung literally interpret süidir, we fail to do justice to the message of the whole bible.”- Imliodang

  1. Teburi Amokbangba Tangatetba (Male Chauvinistic Mindset): Akhi tesayuba teburang tongtipang/tashi tuluba/ajak inyatetba, etc. (patriarchal system) tangatetba melenshitsü nüngdaker. Joko tetsürji “külen jara” mesüra “süngo tu” dang ako ta nemja jembitsüba putu den mapet kümogo. Mulungdangtsü tajangshiba otsü ka lemsabaji “tetsür ka Doctoral studies aotsüba alidang arogo sannükeri ‘tetsürbo koma azüngyonga tebur tangar yimer denang aotsüji yimtiba asoshibo kanga tajangzükbo masütsü’” ta ashiba yagia asenok tangatetba ano ilara (narrow) aser iba dang ya tribalistic mindset dang masü villagetic mindset ta ajar. Item ama Longterok nungi mebilatetba shisatsü ya tanü tensa den khenyongi meputeper. Alima rangpen tenzüktsü, jenjang ajungkettsü asoshi tetsür tematiba jenjang tashi tua züngdaktsütsü ta tangatetba nung jala amshitsüla.
  • Tetsürtemi Pei Temeten Tasü Ita Mejembitetba: Tetsürtemi tasü ita jembitsü ta asüba nung ya tebur luja mesüra tebur den temaba jenjang bushia tokteptsü indang masü saka Tsüngremi tetsür nem agütsüba sempet agi lokti/arogo yanglushiba nung shilem agitsü indang jembir ta angatetdi. Ola madoki meshidak süaka teburi ashibaji hai-hai ta asürtemji dang taremzük aser ajemalur nisung tajung ta angatetba ya melenshitsüla. Tetsür temeten indang jembidang sabangpur teburtemi tetsür aija ashiba kaji “lokti nung tetsürtem nem jembitsü maongka agüjaka, tetsürtemi nokdaker kecha mejembiteter aser maongkaji magili asür” ta shia liasü. Ano tetsür karbo pei aliba jenjang nung temulung süja süadoker tangar tetsür ola madokteti alir atema jembitsü nungdak makai bilemba agi ajemajema alir. Ya metetdi, alima ya tamajungeriang raksar masü saka tangatetteri ola madokba ajanga tuluba raksar. Anungji tetsürtemia tasü itta pei temeden atema ochi ola adoktsü nungdak.
  • Laishiba Ratetyim: Laishiba ya tamangertemi putu ajak nung tensa dak petta ratettsü aser anidaktettsüsa zülua lir, yamaji süaka ibaji asen meimchir aginüba aser angatetnüba ama masü saka Tsüngrem O ama shidak ratettsü nüngdaker. Laishiba zülur aser otsütem nung tebur teimba asüyong tebur atsünga Lai ratettsü menüngdaker. “Anthropocentric (meimcher atsünga)aser androcentric (tebur atsünga) Laishiba ratetyim ya tai asü nungji mamshitsüla.  Lai ratetyim sabi kar:
  • To know the part, know the whole, to know the whole, know the part: Laishiba rangpen mesüra kaket ka mangdang kechi ibaji meteta tataktet Lai tapu/tekongtem azüngtsü nungdaker. ii) Intertextuality: Laishibaji Lai ratettsür tajungtiba lir, anungji Lai tekong ka angatettsü asoshi tanga Lai tekongtem den medemdanga ratettsü nüngdaker. iii) Means justify the end, not vice versa: Komaka jangratemtsüka süaka ratetyim nung aibelenra ibaji shitak masü. Anungji, methodology nung aibelen masütsüla aser proper exegesis dak ajemdaker ratetsüla. iv) Laishiba Tensa Jungjunga Angatetba: Laishiba nung kaket shia mesüra tekong shiaji kechi tensa nung zülu aser par tendak kechi shiner ibaji jungjunga angatettsü nungdaker.”
  • Arogo Inyakyim: Tanü Ao arogotem kanga dang tepenja kümogo. Biblical Church Model-bo (BCM) agizüka, senpongbo centralized süa ayu, saka inyakyimbo tak ta memelenshi-i akhi yayim mesüra purapuji inyakyim bendenloka anidakba arogotem aika lir. BCM agizükba ajanga tetsür tenzükba maparen nung tali mesüa kümdaktsüba arogo kar nungbo angur. Local arogo nem tashi agüja lir ta sür arogo shia inyakyim balala asüba yagia, arogo aser mungdang nung tesükdaktsü ajurur. BCM agizükpeter aliba arogotem nung inyakyim meshidakba ajanga timtem ajuruba kar:
  • Tetsür pastor shimtsüjibo pongmang nung doktsür, pastor malidang Associate Pastortem nem masü saka deacon nemang pastor incharge agütsüba;
  • pastor dak alaka tanga full time staff aser tetsürtem Deacon Board nung maniokba;
  • arogo gari sannüker nüngtem nung ali ama ministrytem nüngdak atema memelaba. Tatalokba ka: arogo ka nung “Education ministry sentong atema speaker tani aotsü sannükeri arogo gari memela nung tangar gari jar taa agütsür anir aru” ano “pastor aika arogo gari nung mener molumi aotsü” ta shisema liasü;
  • mapangsür nung tetsür maniokba;
  • Arogo general meeting nung lemteta ayuba sentongtem calendar nung ajenloka liaka Deacon Board approval ajanga inyaktsü/meinyaktsü tashi amshiba, etc.

Pi tangar kinbo Mungdang kübok arogotem ajak Mungdang directive nung liromedema inyaksangshir saka asen Aorbo Mungdang ajanga centralization policy adopt süa ayu aser külen BCM amenoka yur arogotem Mungdang tetuyuba nung masü, pei mulungba nung inyaksangshia aoba ajanga timtem aika ajurur. BCM ya Laishibai melaba süra chichiba tetuyuba (guideline) nung inyakyim yanglushir Ao arogotem ajaki liromedema anidaktsüla.

ABAM Küm 150 Sülen Tebendang Makai Arok Shilem Agitsü Nükla

Temelenshiji asenok nungi tenzükdi ta süra, (a) ABAM Vice-President, Jubilee tenüng nung tetsür ka shim nung koda (2021) (b) ABAM mendenbuba/la shimtsü nungji Convener tetsür ka shim nung koda? (c) Tetsür 50% bosa Pastor mapa nung shimtsü. History making asütsü. Tetsü tebur Tsüngremer wadang kasa dang  jungkai adoka sayudi. –  Imli P. Lemtur

  1. ABAM kübok lim Arogo ajak liromedema inyaka aotsü asoshi Mungdang nem tashi agütsütsü aser Mungdang nungi tetuyuba agütsüba dak amendaker tenzükteptsü.
  2. Arogo nung tetsür tebur ta kecha tebendang makai Laishiba tesayuba nung amendaker pastor shimtsü.
  3. Arogo nung toklang tenzükertem Khristai jatetba kuli tejangja metetba den theological degree tajung akaba, bendanga agüja tenzükba, tensa den peta Laishiba ratetba asütsü (not gender biased).
  4. Arogo nung compartment balala aliba ya centralized ministry akümtsü.
  5. Associate Pastortem (APW/APY/APCE etc.) shirnok teinyakdak lir, parnok pastor mapa koktettsü tajaba aser sempet lira, tetsür/tebur tebendang makai seniority basis nung pastor menden agütsütsü.
  6. Deacon teinyaktsü jangja jangja lateta ayutsü.
  7. Ita sen tazüngba aser experience yari agütsütsü telatet ayutsü.
  8. Meshi mabensaba mereprangi amitsür/sangremer ajak nem tenzükba wadang nung shilem agütsütsü.
  9. Arogo külem oset tat. agi, Gari, allowance, etc. ama tenzükertem rongnung mangatettep madoktsüsa, koma amshitsü aser agütsütsü tejangja lateta ayutsü.
  10. Sunday school curriculum nung Tsüngrem mesükba nung meimchir ajak yangluba aser Khristar wadang nung ajak shilem akaba lessontem enoktsü.
  11. ABAM Executive Secretary, Secretary, President, Vice President mendentem nung tetsür/tebur mebendangi shimtsü.  
  12. Associate Pastor Women post nung tebura tenzüktsü.
  13. Ao Senden nung tetsürtem leadership level tashi nung temeten agütsütsü.
  14. Mungdang nungi shir arogo aser loktitem nung committee balala shimshira nung tebur/tetsür mebendang amshitsü.
  15. Chang kin arogo ama Deacon Board masü Church Board ta sür ministry ajak kasa shilem agitsü.

Asen Aortem tangar kin-i tamapur ta jembia issue ka adokra Aori kechi ashir ta asen nungiang shisatsü agia aruogo, saka tanü reprangdangra Mathi 20:16 nung shia aliba ama tamapurtemto tesüpur kümadokba maparen aisü nung angur. Asenoki aginüaka maginüaka tetsür lenisüba joko alimai nungdaka kümogo. Mangatetter kar aliyong küla Aor tangatettera aika lirako. Arungma! Pauli Kenkerea arogo nung tenzükla Foibi (Phoebe) asoshi kuli agütsüba (Rom 16:1-2) ama longjemer Arogo tenzükba mapa nung arok shilem lir ta angateta yanglushidi. Taoba Andhra Pradesh CM Y.S Rajasekhara Reddy-i par sorkar nungbo Education aser Tourism Ministerjibo tetsür dang agitsü, kechiba süra tetsüriang tanur lesson junga metet aser tetsüriang koma alima tebor junga yanglushitsü meteta lir ta jembia tetsür trok Cabinet minister nung aniokba ama asen Aora tetsür sempet ajitetta tetsür den wadang lemsatepa inyaktsü kar ali asü? Arogo menden yabo samen menchen/putu menden menden ama mangatetli. Alima yimden aser arogo tenyaba mapa ajaki akok tashi arok shilem angatetta tenzüktepdi.

*****