~ Ms. Sentila Sanglir (Osang zülur)

YSS 11 buba Webinar “Lokti Taküm nung Ochimashi Mapa aser Tanela Asüngteta Aliba” onük nung ajemdaker Pastor Temsü Jamir aser Dr. Imkongmeren ajanga shisa lemsaa liasü aser iba sentong Rev. Mapula Lemtur aser Dr. Imtisangba Longchar nati achaayanga kanga tangazükba kaa agi. Shisa lemsar onüktem tongmelang agi yamai agütsür.

1. Pastor Temsü Jamir

Ni atemabo Aortemji yimsü benshibapur masü, saka kija taküm shiai chichiba nung Khrista agizüker, Pei mulungsentsü melenshir, taküm libaliro jakla melenshiba ajanga dang lokti taküm nung ochishibaji adoktsü ta amanger.” – Mr. Temsü Jamir.

Onük jembir ajanga asen Ao kin lipok otsütem nungi kuli bener arua onük tejangjaba nung  rateta agütsü. “Asen lima nung ochimashiji ENDEMIC tashidak lir, kechiyong asen lima nung taküm, kibong aser loktiji ochimashi den tiptema dang lia aor.” Iba tashidak ya tasen ka masü, saka asen tsürabur mapang nungi liasü. Kuli kar reprangdangra:

• Asen Aortemi ochi ya süngküm ana kübok dang amshi. Süngküm atenerbo tangar indang auya ashi-kulak mapatem inyaka senzüba.
• Asen Ao kin tenüng ya ochimashi inyakba nungi adokba tenüng, kechiaser “Aor” ta asüba ya asen tedi-tenu nungertem asen sülen manidakdaktsütsü asoshi apu alangdanga yutsür aoba dang ajar.
• Asen kin akidang  mangkhu  abenba yimyajia pei kija naroküm asoshi teimba liasü. Mangkhu alepba yimyajia ashikulaka lepzüka bener aruba otsütem miimbanga yua lir.
• Asen   tsüraburtem   tzümaleni   ayangi   aludang   külak-kübonga  ochimashi mapatem inyakba otsütem lir. Item jaklatem ngua, temesüng nisungtem WC Smith aser JP Mills-i “Naga nunger tim libaliroji yim süngküm atendanga maor” ta zülua toktsü.
• Akhi asen tsürabur mapang nungi tetsür-tanur aser tebur-tain bendangba  yimya ya ochi mashiba mapa ka lir. Mapatem nung aser achiajemba nung tebendang lia ashipanga inyaka aruba.

Item ochimashi yimyatem indang shisadangra asen Aor ochishir kin ta koda jatet!

Tanela Asüngteta aliba tsütsüa reprangdangra, “asen Aortemi Khristan yimsü agizükaka Yisu Khristabo magizük ta asen Aor lokti ajanga sayur.” Asen kin tamangertem yimyaji lokti tamang dak sotba takümtem saka kija tamangbo maliba tamangertem asoshi tebilemtsuji “lokti mandate-ji tuluba aser Laishiba tesayubaji tilaba mesüra pei ajung asa-a dang meyipzüka benshiba adoker.” Asen kin tamangertemi Khristan yimsüji jong (shield) ka ama amshia pei tai ochimashiba mapatem nungi jenoktsü merangba angutsü. Tanela asüngteta alitsü asoshi masü saka pei ajangzüktsü asoshi tanela mangdang kecha makai Arogo aniba mesüra shilem agiba lir.

Tanü Khristar Arogo nung züngsem akümtsü asoshi Bible study tajung agütsür, Khristaji kü kümtetdakba ta jangja agizükba taküm asütsü nungdaker. Saka tanü asenok tamangertem teimbaka joko yimya ka ama dang arogo nung züngsem akümtsü asoshi kisüng tzü nung baptir. Iba ajanga tanela tsütsü ochi mashi benshiba mapa adoker. Tanü tamangertemi Tsüngrem O jembiba tajung dang anganür saka item Khristan merataket jenjangtemjibo mebenshiteter. Tamang yimsü benshiba agi lakteta aoba kin aser ochimashi mapatem-ang tali züina kümdaktsüba angur.

Onük jembir ajanga asen lokti nung ochimashi mapatem benshiba tajangshibatem (personal experience) lemsa liasü. Tiyazü certificate/recommendationtem yanglutsü asoshi sen agi mesüzükba, Arogo nunga ochimashi certificate meshi-i aruba, Old Age pension atema küm mabensa yangludaktsünüba, etc. Ochimashiji item ama tila ka mesükba mapatem nungi tenzüka asen tamangertemi kecha masü ama inyakteper. Ochi benshitsü sentoker ochi mashiba mapatem agi asen Aor lokti amokseper liteper. Tsüngrem meima, Pa tsübua alitsü melen lokti arogo-ang tsübur.

2. Dr. Imkongmeren Longchar

Tanabuba onük jembir Dr. Imkongmeren Longchar ajanga ‘Lokti taküm nung ochimashiba’ sorkar aser yimden yimli tsütsü nungi lemsatepa liasü. Okila nung sorkar aser lokti tenzükba nung ajemdaker tongtipang tasüngdangba kar agüja liasü. Tsüngdangbatem: tai inyakba ya ochimashi ta shitettsü na? Lokti aser linük ka temzüng aser tsüzüng ozüng anema inyakbaji corruption asü? Tanela aser alima tsütsü aibelen tangatetba terajemba nung angatettsü nungdaker.

Alima nung sorkar aser yimden lokti yimya aika nung sübokrem benshiba angur. Iba tensa nung Khristan taküm ka ama ochi shia pei tanela temulungsentsü temerük agi shilem agitsü nungdaker. Ochimashiyim kar; sübokrem, külakupong, ambangyim, bangdak tashi mashileni amshiba, amokmeren, lokti tesayuba anema inyakba, etc. Sübokrem anema sorkar, lokti aser company tulutemi benshitsüba yimya kar; ochi yimsüsüba yimden, ozüng agi nokdangba, nübu shitak shimyim, odi odia inyakba, ozüng shidak benshiba, mulungsentsü temerük agi inyakba, ozüng ajanga temelenshi bener aruba aika lemsatep. Item dang sendakba nung onük jembiri  sorkar, lokti yimden, corporate pur inyakyim nung ochimashiba, sübokrem agiba, tejak ajia mapa agütsübatem aika tatishitsütem bener arua tuteta sayu.

Yimden-ren asameyang nung yimsüsüri lokti sen yong ayokba, temang anepaluba asameyang nung tashi maitba ajanga pandemic mapang taküm aika laluba, takartem takarba, sensakertem sensakbu tia tamajungba akümer, külen chiyongtsü lalushibonga tayudak maka saka külenbo aya agi kangshiteper. Item yagi India lima, democracy tashi maitba sayur kechiyong nisung telemdang benshiba jakdaka adoker. India lima nung ochimashiba indang tasadangba kar

→    Majority party-i tashi amshia minority group ola madokdaktsüba.

→    Ruling  party  tashi  amshia  yimsuren  (religious)  Scheduled  Caste   converts Khristantem reservation quota nung maidaktsüba.

→    Hindu Nationalist telok den sorkar teka amtepa inyakba.

→    Legislative bill tashi amshia passed asüba, etc.

 

Nagaland sorkar inyakyim nung ochimashiba jenjang:

→    Income aliba departments nung inyakertem ochimashi mapatem ajanga takarba akümba.

→    Motor vehicle Act dak ajemdaker tax extort asüba.

→    Sorkar mapatem atema tulurtemi pei kinunger, pei nisung yaria mapa agütsüba.

→    Sorkar lenirtemi tim masüba mapatem (misappropriation) inyakba, etc.

Item ochimashi inyakyimtem ajanga lokti aser kija takümtem aika asoshi takoksa aser terenlok makaba jenjangang adokdaktsür. Item tia nungi temelenshi adoktsü asoshi onük jembir ajanga tebilemdangba lemsaba nungi kuli kar agütsür.

• Nüburtem ajak ajangzüktsü asoshi People centered Developmenttem atema inyaktsüla.
• State  branches  (Executive,  Legislative, Judiciary) mapatem           ajak nüburtem madang accountable asütsü (Executive, Legislative, Judiciary) nungdaker.
• Tribal Councils yanglushia (reconstitute) State Legislative Bill   ajanga   Local Self-governement kümdaktsütsüla.
• Tetsür jenjang ajungkettsüla.

Onük jembir ajanga O tempang nung Laishiba nungi tenüdangtsü otem agi tamanger ka asoshi tongtipang tagitsutem indang lemsatepa liasu. Ochimashiba mapatem koktetsü asoshi tamanger kati Laishiba dak amendaker tamangba yimsü tesayuba aser ochishiba chichia benshitsü nungdaker. Tsüngrem tsübua, ochi mulungsentsü agi shilem tajung agitsüla aser Tsüngrem tenzükba mesüra kechi mapa nung südir süaka pei wadang nung temeden (accountable) ngua angateta inyaktsü nungdaker. Item mapa tajung ochishia meinyakra Yakob 4:17 nung ashiba ama ibaji temenen lir. Anungji ochi mapatem inyaktsü asoshi tamangertem ajak shilem lir ta angateta wadang ajak nung Tsüngrem sentsüwangshi asoshi ochi agi tenzüktsü ayongzük.

Tasüngdangba aser Telangzüba kar

Nagaland State oppositionless akümer. Parnoki Naga solution atema longjemer ta jembir saka kechia tejang mangur. Kechiba Nagaland nung Lok Pal implement mesüteter? Iba tebilemtsü ya asen lima Democracy samaba temaitsü lir ta Dr. Imkongmerenshia liasü. Opposition-i sashi sashia jembiaka, mobilize mesüteter kechiaser asen government system ya Democratic dictatorship government ama dang kümoko.

Corruption anema Peoples’ Movement koda tenzüktsü? ta tasüngdang nung jembidangMr. Temsü-i asen Ao lima nung putu menden dak tashi tulu lir. Tsükong ka telungtet nung pei pei lushi lir aser itemji putu menden tazüokba nung ayur. Ochimashiji yimsüsüba menden nungi tenzüker aser ibaji sen agi mesüzüka ayur, kechiba sürabang yimtsüng ka atena aotsübajia yimsüsüba kübok lir. Election nunga sen agi parnok alizüka yur nüburtem ajak indang vote ka nem dang agütsüba ajanga adoker ta shisem. Pa o nungji tensema Dr. Imkongmereni ochimashiba anema nokdaktsü asoshi lanur telungjem ya kanga dang tashi itta nokdaktsü nungdaker. Asen tsükong, yimtsüng atema lenmang tajung aginürabang iba lanur telungjem dak ya tashi tuluka lir. Anungji lanur telungjem yagi Peoples’ Movement ya tenzüka nokdakra iba jagi asen lima corruption anema mapa tulu inyaktettsü südi ta shisem. 

Tasüngdangba ka nung, Arogoi corruption anema jembitsü tasü maiter, anungji Arogoi corruption sen maitdaktsütsü asoshi kechi inyaktsü? ta jembidang Mr. Temsü-i Arogo nung pulpit nungi corruption indang aikati jembir. Arogo nung corruption sen aitbajibo shingaia meteta mali. Ochimashiba sen agütsübabo aikabo malitsü südi. Ochimashiba sen agi philanthropic mapatembo inyaker alitsü südi.

Tezülur Tayongzükba

Tanü asen kija taküm indang aser lokti arogo tia shisadangra ochimashiba süngra apur noktaka lir. Asenok takümtem pei ajungtsü aser akatsü asoshi dang bilemba, yimden yimsüsüba tsütsü-a ochi dang ochi meshitetba aser Arogo nunga tim masüba yimyatem amshia tenzükba asenoki angur. Tongti o jembirtemi ashiba ama Tsüngrem tsübua Pa temeim nung melitetba ajanga tanü asenok tamangertem mashilen lenmang nung shitak ama jajadagi.

Temelenshibo ajaki aginür saka pei tejen yimyatem melenshitsü mejangrar mesüra memeranger. Mathi 9:17(a) nung ashiba ama “Aser shingaia yi tasen yi shiküp juli tejen nung shioka mayor.” Asen lokti arogo nung temelenshi aginüra asen kija taküm shia mezüng tasen küma yanglushitsü nungdaker. Ochimashiba yimyatem kechisa asen dak lir item ajakji intoker ochi lenmangji shima jajara, asen lokti memeteti junga akümtsü. Arungma, iba temelenshi na aser ni nungi tenzükdaktsüdi. Ochimashiba yimyatem intokdi aser ochi mapatem asoshi apusodi.

*****