Yimden Yanglushiba nung Vasti nungi Tangazüktsü

~ Amongla Jamir

Okila

Nisung aikati sen aser tashi (power) mechi pei taküm, pei temang, akhüm aser temetet yoka achir. Tanü asen tensa reprandangra ochi dang ochi ta mejatet, ochi asoshi tasü itta menoktaktet, tajung aika jembiaka pei taküm ajanga lia mesayutetba lenir aika lir. Lokti inyakyim aika nung tasü itta ochishia lokti yanglutsü aser tasü itta pei temeten nung noktaker ishiba. Yamala tensa ka nung Vasti taküm nungi tangazüktsü aika lir.

Yihuda nunger otsü nung lokti, yimden yimsüsüba aser kibong ajak nung tebur tashi kübok dang ajak lia aru. Yamala putu ka nung Esther kaket nungjia tebur yimsüsüba ozüng, tebur tangatetba sobaliba agi tetsürtem sashi sashia alener tekübokba tia nung liasü. Persia nunger lokti nunga tetsürji jenjang maka aser tebur ama tetsür nem tashi magütsü. Tetsürji tebur kübok oset-tsüset ka ama ayu. Tetsür shiri tasü ita tebur yimsüsüba anema noktak parnokji kanga mezüngmeshia amshi. Karbo tepseta intok. Iba ama tensa ka nung Esther kaket nung Vasti aser Estheri kanga tasü itta tebur yimsüsübaren aser ozüng anema pei temeten, aser tetsürtem ajongkettsü asoshi noktakba angur. Vasti-i koda tasü itta la temeten asoshi noktak aser tetsü anema ochimashi sobaliba aser yimsüsür anema inyakba tatalokba ka yangi lemsar.

Vasti otsü tamendakdak

Vasti ya Persia yimli nung Lydia chuba Alyyattes-er jala. Saka Laishiba nungji la indang aikabo shia mali. Saka Esther indang jembidang la indang meshisemi Esther otsü tabensa masü. Laji Persian chuba Ahasuerus yimli nung chubatsür ta shia angur. La tebor ajungba indang chubar yimli nung kanga sashia jembia liasü.

Esther tapu 1 nung BC 484 mapang Ahasuerus chubai par sentsüwangshi rongsen aser tamaren akhüm tulu sayua anogo 180 benjong tulu ayongzük. Persia aser Medes tamarener aser tongtipurtem sentepba tsüngsanga, chia-jema tushitepa longsoa mongtep. Iba mapang nungji Ahasuerus chubai pa akaba rongsen, tebor tajung tamaren yimli ka khen ka khen ta sayaba mapang liasü. Iba saya aser sasa pela mapang temesepba yi amshia benjongtep. Iba benjong ya mejet mejeta tebur asoshi dang liasü, tetezü tetsürbo metendaktsü. Vastii takdang balaka nung tetsürtem asoshi benjong ayongzüka benjong kaa liasü (v.10). Benjong tembanga arudang Persia yimtiba Susa nung Chubai anogo tenet benjong ka yanglu (v. 5). Ahasuerus chuba aser tesemdanger telok anogo aika yi agi mesepkanger, joko kodang pa akaba ajak sayumaa aru, Ahasuerus chubai pa akaba ajak rongnung tajungtiba pa kinungtsü chubatsür Vasti tebor ajung sayutsü ozüng agütsü.

 Parnok dang nübur aser tongtipur dang chubatsür tebor ajung sayutsü asoshi chuba madangi chubatsür Vasti chuba korang semer anir arutsü mela: kechiyong la tereprangtsü tebor tajung liasü. Saka teyangluba nisung ajanga chubai melaba nung chubatsür Vastii manga, aji asünung chuba ain adok, aser mi adoka ain adok” Esther 1: 11-12.

Chuba mulungjang yi agi meseper sasa pelaa alidang tongtipur dang chubatsür tebor ajungji pa akaba rongsen ajak rongnung tematiba, tamaren, tetushi shisanga la tebor ajung sayutsü ozüng agütsü. Chubai ka kinungtsüji tangar dang sayutsü oset-tsüset ka amai bilem. Laishiba nung  “tebor ajung” ta shia aliba tetezüji akhümtsübu aser tetushi masü saka nüktapangta aser azüapong shisaren nung amshia lir. Tetsür akhüm taket taküm masü, tangar dang sayutsüba oset ka amai bilem. Tetsürji jenjang maka saka tebur meyong/akaba oset ka ama dang züngshiba. Ahasuerusi bilem Vasti chubatsür tebor ajung sayabaji pa asoshi konang aser pa akaba oset/rongsen rongnung  jenjang tulutiba ta asüküma bilem. Ahasuerus chubai Vasti tashi anga tamarener aser tanishirtem atenshia watidak jagi sentsüprang chubatsür hon korang semer arua sayutsü imla. La tebor tajung temangji sayuba ajaki pa tushitsü ta imlar. Saka lai kanga dang tasü itta chubai ashiba mangatsü mulungtet, kechiaser Vasti ta tangar dang konang amai ta temang sayutsü Tsüngremi meyanglu ta metet. Chubatsür mendenji masü, saka lai la temeten asoshi ochi nung noktakbaji tuluba ta metet. Tanüa sen aser pei jenjang ajongkettsü asoshi inyaktsü asü, ochimashi aser azüküm, teyaksang yimsüsür anema tetsürtemi noktaktsü? Tetsüri makoktsü, tetsür nembo yimsüsüba menden sobaliba nung benshia maru anungji magütsü ta tetsür nemja jembir anema noktaktsü?

Vasti-i asüküm Chuba anema noktakba

Persia nunger ozüng agi nütsüng nübur, tulu, tila, tetsür, tebur ajaki chubai ashiba angatsüla. Chubaji ajak rongnung tematiba, tenük agi anguba Tsüngrem. Anungji yamala tensa ka nung chuba anema jembitsüba aser inyaktsübaji takoksa tulu liasü. Saka Vasti chubatsüri chubai ashibaji inyaktsü memulung aser chubai ashibaji manga. Vasti kinungbui agütsüba ozüngji kanga dang tim masü ta angatet kechiaser chubaji laji oset-tsüset ta ama bilema, pa taka shisanga tangar dang sayutsü meranger ta angatet.  Chubai ashiba mangaba nung lendong lir ta anagtetaka Vasti tasü itta ma ta noktak. Kanga dang merena yi agi meseper aliba yimsüsür telok ka dang la tebor ajung sayua menokdaktsü aser Chuba mulung peladaktsütsü meji temang aser tebor ajong mayoktsü ta tekong meranga la temetet asoshi noktak. Vasti-i chubai ashi mangabaji temerenshi aser lendong tulu lir ta metet, saka lai aji metsübu. Lai Chuba aser yimsüsür metsübu. La temetetji kümzüka ayutsüla ta noktak. 

Vasti-i chuba ozüng mangabaji chuba atema dang masü, saka teburtem ajak asoshi kanga dang mezüngmeshi aser maksü tulu liasü. Lai tasü tait mapa ajanga teburtem, talisa yimsüsürtem, kanga dang insecure süa bilem. La dang kecha meshii doktsüra anosa tetsürtemi parnok anema noktaktsü, tashi mangatsü, parnok kübok malitsü ta bilem. Parnok kanga dang tasü meiti aküm. Lai chuba ozüng raksatsü nung la merenshitsü bangjem.

Idangji chubai tashi temeteter nisungtem…ashi…ozüng agi asenoki chubatsür Vasti dang kechi inyaktsü, kechiaser teyangluba nisungtem ajanga chuba Ahasuerusi melaba lai meinyak. Chuba aser tongtipur madang Memukani langzü, Chubatsür Vastii chuba tsüngdang dang masü, saka ano tongtipur ajak aser Ahasuerus chubar provins ajak nung aliba nübur ajak dang tai inyakogo… saka lai maru ta kodang osang agütsüdir, chubatsür iba mapa indang tetsür ajak dangi parnok nükdang parnok kinungpur sensadakja arutsü. …Esther 1:13-18.

Vasti-i chuba ozüng mangabaji ajak rongnung mezüngmeshi tulutiba ta parnok bilem. Aji dang masü, saka parnok mena melitet aküm. Chuba aser tebur yimsüsüba anema amokmerener aser tarutsü nung chubai benjong ayongdak tetsürtemi arua pei temang mesayutsü ta bilem. Anungji Vasti chubatsüri kechi inyak parnoki aji magizüktet. Chubai tongtipurtem dang shisatsü meshi. Vasti-i tasü itta chubai ashi mangabaji, chuba dang masü saka tebur yimli anema tashi manga tulu ta bilema chubatsür nungi anendaktsütsü shisa agütsü. Parnok asoshi teburji ajak madak kibur anungji Vasti nem temerenshi agütsütsü bangjem.

  • Vasti kolak nungi chubatsür korang agientsü aser chuba madangi marudaktsü.
  • Tetsür ajaki kinungbu tushitsü “kinungtsür ajaki parnok kinungpur, tulu tila anaprongla dang tetushi agütsütsü” Esth. 1: 20.
  • Chubatsür tasen shimtsü lemtet.

Vasti chubatsür jenjang sama, saka lai tasü itta tebur yimli yimsüsüba aser sobaliba anema noktakba tanela amokbanga meyutsütet. Vasti tasü tait tanela asen den tanü tashi lir.

Vashi otsü nungi tangazüktsü kar

Vasti-i tasü tait tangatetba nung tim masüba sobaliba anema noktakba ama ochimashi sobaliba anema longjemer melenshitsü ajaki noktaktsüla.  Vasti-i asüküm, ngasangatem  ochimashi, tashiyim aser amokmeren amshiba anema lai tetsür akhüm aser meraket kümzüka ayutsü noktak. Ahasuerus phukümer aika liaka Vastii ajemalua item ajakji koktet. 

  1. Lai chubatsür jenjang samaka, kechi shitak aji inyaktsü mulungtet.
  2. La asoshi lokti nung tebor ajung, konang nüngsang dang nungi tasü itta ochi nung  noktakbaji tongtibangba liasü.
  3. Chubatsür menden dang nungibo tetsür ka temeten asoshi noktakbaji tongtibangba ta angatet.
  4. Chubai pa tashi amshia yimsü asütsü merang, saka Vastii ochishiba tashi sayu. Asüküm, tashiyim nem lai mokokdaktsü.
  5. Tebur yimli nung tetsür shilem mali ta asüba anema lai tasü itta la temeten asoshi noktak.
  6. La dak pei asoshi dang bilemba shisatsü (selfish attitude) mali asü.
  7. Chubatsür korangji lai mesemaka lai tatishitsü tajung aika sayutet aser tarutsü putu asoshi lemang sayutet.

Tebur yimliren aser sobalibaren nungibo Vasti ya tetsür tamajung, tashi manga, tebur anemba tetsür ka, sobaliba anema tetsür ka kechiyong lai chuba ozüng manga. La ya parnok asoshi tetsübutsü, sobaliba raksar tetsür ka ta bilem, saka lai tasü itta la temeten asoshi ochi nung tim masüba anema noktakba tetsür ka ta tanü Laishirtemi angateter. Tanü putu nunga yamala mesükba tatalokba aika lir. Sobaliba, arogo aser lokti balala nung tetsür nem la temeten shitak magütsüba, tebur kübok ola madoki ayuba, temsüa liaka lokti nung tim shilem magütsüba, yimsüsüba menden magütsütsü ta noktakba aika lir. Vasti la akoksaba ajanga lokti nung tetsür tebur kübok osettsüset ka ama benshiba temenen tuteta sayu. Ano yimden yimli nung mezüngoki tetsür tebur oset/rongsen amai jenjang maka züngshi. Tebur kübok la temeten shitak mungui amokbanger liaka Vasti-i la nüchiso asoshi noktak. Yongji la chubatsür menden nungi atsüngdok. Tetsürji lokti, yimden, arogo, alima, rongsen bushibaren ajak nung metemsü ta aikati bilemer. Ya tebur tai tangatetba ajanga lir. Yimden yimli nung tim shilem agütsüra tetsürtemi akoktsü aser alima aika nung tetsürtem takok ngua inyakba lir. Anungji alima tejakleni aoba yari joko yamala tangatetba nungi nüchi angutsü mapang tongogo. Vastii kechi mezüngmeshi ajuru yamaji tanü tetsürtem aikati ajurudaki. Anungji Vasti taküm otsü ajanga kechi majung aser meshitak, item anema noktaktsü tatishitsü tajung ka lir. Vasti taküm ajanga meimchir ka tetsür, tebur ta tebendang melei ajak asoshi temeten, akhüm aser tetushi koda tongtibang aji sayur.

Yimden yimden yimsüsübaren reprangdangra asen nübur tangatetba aser Vasti tendak tangatetba kangabo tepila mali. Tetsürtem nem yim yimden shilem magütsüdi ta noktakba ya tai lir. Anungji inyaksangshi, sobaliba, yimden yimli tangatetba koba tim masü ta ajiteter, ibaji anema noktaktsüla. Lokti ajungtsü, tejakleni aotsü tenokdangba tejen yimsü tangatetba aser sobaliba koba agi tetsür tebur telemsa adokdaktsür aser tetsür ajemrepba yutsür, item anema tasü itta noktakba lenir nüngdaker. Vasti ama tim masüba anema tasü itta noktakba tenzüker nüngdaker. Mapa takok ngua inyaktet tetsür tetemsü aika dang lir. Ahasuerus chubai anir tongtipurtem kanga dang merena liaka Vasti koda tasü itta noktakba lenir alimai akhanger. Tanü ochimashi yimden yanglushitsü atema, Vashi ama pei jenjang mebilemi ochi nung noktakba lenir aika nüngdak. 

Ahasuerus chubai Vasti-i chubatsür mendenji apayua pa matsüngdang mapudaktsü bilem. Tanüa yimsüsür aikati nüburtemi sen matsüngdang apudaktsü ta bilemer. Election nung sen madang apudaktsü ta bilemer. Vashi ama sen aser iba jenjang ya agütsütsü ta nangzükba yimsüsür madang mapudaktsüla. Ochi nung noktaktsüla. Ahasuerus chuba aser pa tongtipur, teburtem asoshi tsükchir tulutibaji ochi nung tasü itta noktakbaji liasü. Ochi mashi yimsüsür asoshi tetsübutsü tulutibaji Vashi ama ochi nung tasü itta noktakertem lir. Tanü Vasti ama tasü itta Clean Election atema noktaker alimai akhanger.

Otembang

Tamajung, asüküm aser tekülak yimsüsüba anema Vasti chubatsüri noktakba asoshi la nem tetushi agütsütsü melena la chubatsür menden nung atsüngintsü kechiaser lai  tasü itta ochi temeten atema noktak.  Tanü asen Aor/Naga nunger lokti nung tenüng agibo tetsür, tebur ajak kasa dang ta süaka mapa agi inyakba nungbo mangur. Tebur yimliren aser sobaliba nung tetsürji tebur den jenjang kasa masü ta asüba tangatetba lenmang aisü nung angur. Yamala tangatetba ajanga lokti nung telemsa adokdaktsür. Tetsür nem tagütsütsü tim temeten magütsüba ajanga kasa tajungzük nung shilem magir ta angatetdi. Vasti-i tetsür jenjang ajungkettsü shilem agiba ajanga tetsür ka ayak tali jungkai adokdaktsür. Tetsüria lokti renloka aser tejakleni aniba nung tebur den kasa temeten lir ta jangjatsür. Anungji, Vasti ama tetsür aser tebur ajaki asen lima tejangleni odaktsütsü atema ochi nung tasü itta Clean Election atema noktakdi. Vasti ama asen lima lenir moajang ta sarasademer.