Nagaland ya tsünüsempongtsü, aonsotsü, süngjang, naro, süngdonglidongtem,amala tsünüsembontsü aika tsünütsü atema tzü mopung tajung lir. Temeyokteb tsünütsü külemi tsünütsü atema tzü mopung timi azüoka alir, iba temeyoktep tsünüsempongtsü yokba ajanga tekong lu ayimer atema parnok sen arotsülen lenmang aser taküm chiyunga alitsü lenmang lapoktsür. Tekong lu ayimba ajanga agro-biodeversity (taküm alibatemi nüngdakba) wazüka yuteter, khuret tajemba kümtsür, tashi agütsüba chiyungtsütem adokdaktsür aser tu tera mozütem aika adokdaktsür.
Tekonglu nung alemli nungi aibelena anüb aluba yimya
- Tenem kolaklen arem 1/3 shilem indokba.
- Tekong lu mapang tatsüka dang ayimba küm 4 nungi 5 tashidang ayimba yimya.
- Süng tulu atoktsü atema aser ali temo wazüka ayutsü atema meshidaki kümdaktsür/tasak kumdaktsür
- SALT technology mamshir/mamshiteter
- Ali temo anebaluba aser ali anenzüka aoba nokdangtsü atema timi mali./Meinyakteter.
Taküm aliba tem yaritsü atema inyaksangshi nung raka-mesüi toktsüba.
TEKONG LU AJUNGTSü/RENLOKTSü ATEMA ANEBALUBA
Alemli nung tekong lu yima aruba yimya ya tenem li nung teti atema wapet tesem nung alu ayimtsü atema sorkar nungi technical teyari meshia inyaktsü atema tekong lu ayimertemi acha-ayanga aser asüngdanga inyaktsüla.
Temalen agüja aliba tekong lu ayimba yimya nung mapang melentepa inyakbatem nung temelenshi adoktsü atema tetuyubatem.
Tsünüsempongtsü yokba yimya nung temelenshi atema tetuyubatem:
- Tsünüsempongtsü yokba mapang küm 1 mesüra 2 dang masü küm 3 mesüra küm 4 dang nungi mapang talangba akümtsü atema. Tsünüsempongtsü temeyoktebji küm shia koda tsüner iba dak ajemdaker tsünütsüla. Tatishitsü agi mezüng küm,tanabuba küm, tasembuba küm, küm pezü buba nung tsünütsü kobasa yoktsü ta lemsa ayuba, Küm shia tsünüsempongtsü melentepa tsünüba ajanga tsünütsü junga adoktsü/adangtsü, aser tsünüsempongtsü yokba yimyatem tatishitsü agi külemi tsünüba (tekong lu ayimba nung tsük ror külen tsünütsü yokbatem, temokong mapang achiba aonsotsütem), ali temo tsünüsempongtsü yiradaktsütsü atema wazüka ayuba, ali anenzüka maotsü atema ali soita ayuba, süngolio shisaba ajanga mool akümba, aonsotsü nung terenlok item nung terenlok agütsür. CAU-Imphal ajanga tenem nung tsük lu ayimer atema kara tashi akümtsü atema (CAU R2) yangluteta lir, iba ya tekong lu nung abeter. Tekong lu nung tsünütsü meyoktepa yokba nung amshitsü atema iba Jhum bioenhancer mozü yariteta lir, iba ya teyari agütsüba mozü tzü (liquid biofertilizer)ka lir aser itemya meyoktepa ajanga yanglu (tolerant to abiotic stresses like low pH, Aluminum-toxicity and heat tolerance up to 700C). Tekong lu ayimba nung ali temo aser tsünüsempongtsü temeyoktep indang tejangja züluba kaket agüja aliba nungji junga züngang metemdangang.
Yimya/tesem melentepa inyakba nung teinyaktsü tetuyubatem
- Tagitsü keta anepalua melentepa inyakba ajanga teti yima aruba tekong lu nungi teti atema tenem nung alu (semi-settled hill agriculture)akümtsü atema maongka agütsür, tatishitsü agi tzü tulu aliba ajanga tekong lu ayimer atema küm 8 nungi 10 tashi nung alu ji tzülu ama tarutsü nung teti atema tenemlu agi meyiptsü nung yaritsü akok. Tekong lu ayimer atema tajangzük angutsü atema aser alu yimba merakdangi maneni ayimtsü atema aser alu yimba yimya tajungba akümtsü atema Iba yimya/tesem melentepa inyakba mapa ya kanga tongtibang lir. Iba temeyoktep mapa nung tajangzük agütsübaji Jhum model-I ajungkettsü nükjidong lir. Iba mapang nung ya, tekong lu ayimer atema aluyimtsü temeden aser rongsenkettsüng teyari agütsüba telok nungi teyari agütsütsüla.
Tenem nung alu amenoktsü atema tetoyuba: Alemli nungi tekong lu küm melentepa yima aruba yimya toktsür teti atema alu yangluba mapang. Tapet mapatem anepalua inyaktsü atema jhum model-11 renlokba dak ajemdaker küm 12 nungi 15 tashi nung inyaketeter.
Temetettsü: Nüngdakbapuri Print Out sünüra yangi MS Word form nung upload sütsür
The Nokinketer 