~ Tiatoshi Longkümer
Coronavirus ya asen tesayur tulutiba rongnung ka lir. Iba yagi asen meimchir libaliru aser tebilemba tesem aisü nung temelenshi bener arutsür, aser aseni aginüyonga-maginüyonga joko asen den alitsü aruogo. Atangji, alima nung temelenshi ka arudang asen kija aser lokti taküm nunga alima temelenshi denji lirumedema memelenshira asenok tangari toktsür oatoktsü aser takoksa tulu nung tembangtsü.
Teti inyaka aruba yimyim ka khenyongi dang toktsür yimya tasen ka nung aotsübaji meimchir ajak asoshi kanga tasak lir. Aiben asenoki temelenshi indangbo jembir saka atangji nung inyaktsü tenzükdangbo tejen inyakyimji dang tera yanglushir amshinür. Kechiyong tejen tembar denjisa alima nung libalirutsü tesademba aser temelaba lir. Saka asenoki kodang nungdak ta angateter temulung ulua dang inyakyim tasen amshi tenzükdir ibaji yimya sübaa kümerbo ano yimya tasenba ka maru tashi tejen tembar tajungba ka kümatoker.
Ni bilemer, asen Naga nunger aser Aor asoshi melenshitsü tasak rongnung kaji lokti tentet libaliru ya asütsü. Putusa putu asen Naga nunger lokti nung telok tilala aika tenteta ayuba yimya ano maneni dang aor. Aser tang ama COVID wara ajanga bener aruba lockdown tensa yagi tangatetba tajungba ka bener marutsüra ano teimba teimba dang akümtsü. Asenok ajaki metet, putusa putu asen Naga nunger ya lokti mapa aser khuret agi kokroka bener dang taküm liteper. Mezüngtangtetba lokti tentet onsara, aser item mapa jagi mazüngdaktsür. Kodang pei kin, yimer, tsükongpur mesüra kin-kidong lokti ka tentetdir yangjibo joko ozüng agi alener adentsüsa akümer. Medenra takhang aser senchi den kija takümji telok nungi züngtoker. Atangji, Indian ozüng dang nungia asen lokti tilaba ozüngji ang aiben tashi tuluba amshir. Aser item ajak khuret ya tatembang nungbo kibok aser kibongisa abener. Aji oda, Naga nunger kibok-kibong taküm jenjang telungleni ludaktsüba tulutiba rongnung kaji lokti mapa aser saru-sachi ajanga lir.
COVID-19 lockdown 2020 March 25 nungi tang tashi arudang, lokti tentet mapa aika anendaka lir aser saru-sashia tajemba küma lir. Iba ya khen asoshi danga asütsü akok saka taoba ita ishika ya kija-kibongtem aika lokti tentet khuret nungi anisüngzük tulu angur. Nungdakbatembo teinyaktsüpuri inyakdar saka talila jatep-jari aser saru-sachi makai alibaji kibong aika asoshi anisüngzük tulu. Asen Aor rongnunga ita ishika kin kidong otsü jembitepa aser tambu raktepba osang nungi anisüngzük tulu nung lir.
Kibong aika nung apu-ani prongla lokti tentet aika nung sentaka aliba yong kibok nung mapang magütsüteter, aser aonung dang temejangtsü aruba takümtema lir. Ano iba den arogo aser government mapa jenti inyaker. Teburtem aika kibok nung kibong den melidanger. Ainlen mesüra kiboksem –sensaksem nung dang anogo ajak omar, aser jala-jabaso tain küma inteter ki toktsüba memeteti arishi tembanger. Lokti tilaba nungbo tanishir tajung saka pei kibong nungbo tanir maka ta asüba taküm aika asen Naga lokti nung lir. Ano kibong kar nungbo tang chiyungtsü alitsü mesüra school fees magütsüteti yur yimer mesüra lokti tentet saru-sachi agütsütsü sen apudak bushitepba lir. Aji oda, tang nungibo, asenok ajaki lokti tentet ya koda tajemba kümdaktsütsü aji kanga meranga bilemdangtsüla. Oda nungdak ka atema khen sentepa dak alaka tilateri ajak nung office ka tenteta ketdangsür shimer kija kibong saru-sachi agi centenary tashi amungtsü bilema tentetba lokti yimya yabo joko intoktsüla. Pei-pei kin/kidong dak amendaker tentetba lokti yagi aiben kin-kin anemtepa shisatsü (tribalism) dang tali jangrudaktsür. Aser iba ya tanü naga lima tebilemtsü tulutiba kümogo. Kotika lokti teimba nung adener, patikaji kibong tiabo telungleni alur. Anungji, COVID-19 wara sülenbo asenok ajaki shisatsü sarutepa koda sür asen lima nung lokti tentettem, talisa pei kin mesüra kidong mesüra tebu semchir temeja nung amendaker tentetba yimya ya ajemdaktsütsü aji lenmang bushitsüla. Kü tebilemba nung, kodang asen nuburtem lokti tentet talenba nungi saladir iba mapang nung jagi tenzüka kibok taküm jenjang tajungba renloktsü aser linük nung senso tajung aika adoktsü.
The Nokinketer 